Lại chuyện"bắt cái nước"

[TRUNG]

Vừa qua, chúng tôi đã khăn gói lên đừơng tìm đến xã La Puch, thuộc huyện Chư Prông, tỉnh Gia Rai bởi nghe được một thông tin rất hấp dẫn về chuyện hôn nhân gia đình ở đây: “Già làng đang xử một vụ án khá phức tạp. Cô Drang đâm đơn khởi kiện anh Rơ Min rằng: Nó đã “bắt cái nước” với tôi lâu lắm rồi, vậy mà bây giờ đây nó nhất quyết không chịu cho cưới. Nhưng anh Rơ Min thì cứ gân cổ lên cãi lại: Con Drang này tánh tình nó lung tung lắm, làm quen với nhiều thằng con trai khác nhau chứ đâu có phải chỉ mỗi một mình tôi thôi…”.

Thế là già làng phải tiến hành điều tra. Cuối cùng cũng biết được đúng là cô Drang hiện đã có một đứa con trai nhỏ, mà “tác giả” của cái mầm non này chính là anh Siu Thin. Nguyên do vì cách đây khoảng 2 năm, sau khi “bắt cái nước” với cô Drang, anh Siu Thin cũng không chịu cho cưới và sau đó đã đền bồi cho cô Drang một con bò cái. Mọi việc như thế coi như chấm hết. Bây giờ già làng suy nghĩ lung lắm, đoạn ông xoay qua hỏi ý kiến nhiều người rồi cuối cùng nói với anh Rơ Min như sau: “Mày nói con Drang sau vụ thằng Siu Thin còn “bắt cái nước” với nhiều người mà không có bằng chứng gì trưng ra hết cho mọi người biết, như vậy thì coi như không có. Còn mày, đã biết chuyện vậy mà vẫn còn cứ “bắt cái nước” với nó, rồi lại còn hứa đám cưới, thì bụng dạ mày quả tình không thật thà. Tội của mày lẽ ra phải phạt nặng hơn bình thường, nhưng cái tính của con Drang thì cả làng này ai ai cũng biết, nên chắc mày chỉ phải nộp phạt một con bò, còn nếu không đồng ý phán quyết vậy thì mày đành phải chịu làm chồng nó vậy”.

Có vẻ chưa hoàn toàn “tâm phục khẩu phục” theo cách thức của già làng đưa ra như thế, nhưng anh Rơ Min cũng đành đồng ý làm đám cưới với Drang. Anh Rơ Min nói: “Ủa vậy chứ nhà tôi làm gì có bò đâu để mà mang đi nộp cho nó. Thôi tôi cũng đành ráng làm lụng, nếu sau này đủ tiền mua bò nộp, thì tôi cũng xin phép làng cho được bỏ nó…”. Nghe đi nghe lại mãi hai chữ “bắt cái nước”, chúng tôi mới hiểu đó là ám chỉ “đã có quan hệ với nhau”.

Nếu như chuyện “sống thử”, “hôn nhân thử” ở miền xuôi như miệt đồng bằng, đô thị của chúng ta cho tới nay vẫn là một vấn đề đang còn bàn luận, thì ở miền ngược, trai gái người dân tộc Jrai trước khi cưới hỏi nhau đều đã có được cái quyền tự do “bắt cái nước” với nhau, y như người phương Tây vậy!.

Chúng tôi lại theo già làng đến nhà cô Rơ Chăm Mý – là một cô gái trẻ năm nay chỉ mới có 16 tuổi – vừa dắt một anh con trai về nhà làm một bữa tiệc nho nhỏ, gồm một ghè rượu cần với một con gà trống thiến. Có mặt cha mẹ nhà trai, người làm chứng đứng lên trịnh trọng tuyên bố: “Hai đứa này tụi nó đã “bắt cái nước” với nhau cả năm nay rồi. Vậy nếu như bên nào tự ý quyết định bỏ nhau, thì bên đó sẽ phải bị phạt theo lệ của làng. Bây giờ đại diện cả làng tôi xin đứng ra làm chứng”.

Sau bữa tiệc đó, thế là chàng trai đã có thể đi lại, ăn ở ngay tại nhà cô gái. Một tháng hay một, hai năm nữa mới chính thức làm đám cưới tuỳ vào khả năng của hai đứa. Giả sử nếu như nghèo túng quá thì cứ chờ…tiếp tục lâu hơn nữa bao nhiêu cũng được. Nghe tới đây chúng tôi liền hiểu dần ra, tuy tự do là thế nhưng mấu chốt của chuyện “sống thử, “hôn nhân thử” ở đây là “hai đứa yêu thương nhau” dù gì đi nữa cũng phải báo qua cho cha mẹ, già làng và đặc biệt là phải có người làm chứng được biết. Vì không phải những ai đã “bắt cái nước” với nhau xong cũng đều chịu làm đám cưới về sau này ngay được.

Trong trường hợp đứa con trai bỏ đứa con gái, nhưng cả hai vẫn chưa có con với nhau, thì làng sẽ buộc phải nộp phạt vạ ít nhất một con bò. Có một đứa con thì cũng phải nộp một con bò, nhưng còn thêm một bộ chuông, hai cái nồi, một cái khánh (váy). Trường hợp có với nhau hai đứa con, thì phải nộp gấp đôi số này. Còn nếu có ba đứa con, thì phải nộp phạt gấp ba… Trường hợp nếu như đứa con gái lên tiếng bỏ con trai trước thì chỉ cần nộp đền một cái áo, một cái khố…

Trong trường hợp cha mẹ bên cô gái ngăn cản không cho cưới, thì sau khi đã “bắt cái nước” xong xuôi, anh con trai khỏi phải đền cho cô gái bất cứ cái gì cả. Riêng những cô gái nào quá khờ dại, ngây thơ tin theo lời anh bạn tình, không chịu trình báo với làng, cũng không có người làm chứng thì sau khi “bắt cái nước” với nhau xong, nếu như anh con trai bỏ cô ta mà đi thì sẽ chẳng dựa vào đâu mà bắt đền anh ta cho được. Còn như lỡ mà dính thai, mang bầu, sinh con cái thì càng cực khổ trăm bề, lại xấu xí thì trai làng sẽ không ai thèm lấy nữa.

Vị già làng lại bảo với chúng tôi: “Ở đây, còn có tục lặn nước, tiếc là bây giờ đây cũng ít xảy ra để cho mấy thằng nhà báo miền xuôi chúng mày có thể được xem qua”. Chúng tôi tỏ ra khá ngạc nhiên, thì ông già làng lại giải thích như thế này: “Đó là khi đứa con trai hoặc con gái bỏ người yêu của nó, mà lại nhất quyết chối không chịu nhận rằng đã “bắt cái nước ” với nhau rồi, mà người làm chứng cũng ấm ớ, thì cả hai đứa nó sẽ phải cùng nhau ra bờ sông đi lặn nước. Nếu như đứa nào chịu không nổi ngoi lên khỏi mặt nước trước đích thị đó chính là đứa gian, nó sẽ phải bị buộc nộp phạt”.

Chúng tôi đảo mắt nhìn chung quanh làng, trông thấy cả một đám con nít leo nheo lóc nhóc, chắc một phần là hậu quả của chuyện “bắt cái nước” của trai gái trong làng. Bởi như bình thường, bất kể con trai hay con gái cứ đến khoảng 14, 15 tuổi, bộ phận ấy bắt đầu "có cái...tóc”, cũng chính là lúc các anh chàng, cô nàng này… đều đã có thể làm bố, làm mẹ và cùng nhau “bắt cái nước” được rồi.
(st)