tứ mạch vi tôn -(bốn mạch chủ) xuân bình dịch

[xuân bình]

Tứ Mạch Vi Tôn
(Lục bộ Tổng quy bốn mạch )
Xuân Bình dịch thơ

1-Mạch phù : Chủ bịnh

Chẩm đắc Tâm phù thần bấc ninh
Ngôn ngữ thố loạn mộng đa kinh
Can gia kiến thử thành ung tật
Trường tịch câu lang thân cánh đông

Tỳ phù ngược lợi khí suyễn cấp
Tiết tả vô độ bất tấn thực
Phế phù suyễn khái đại tiện phong
Diện thũng sanh thương thổ huyết nồng

Thận mạch phù hư thổ huyết đa
Xỉ nha đông thống bối yêu đà
Thương sanh túc tất vô đa lực
Du chủ phong hàn khí bấc hòa

BẢNG DỊCH
1- MẠCH PHÙ:

Tâm phù thần chủ chẳng an
Nằm mơ mộng dữ nói xàm tánh hung
Can phù chủ bệnh nhứt sung
Ruột như gò cục thân đau dập dồn(cồn cồn)
Tỳ phù ăn uống không ngon
Sốt lỵ,thở gấp tả càng chảy to
Phế phù ho hắn hay ho
Đi cầu không được chỉ hơi rồ rề
Thận phù lưng ngực đau ê
Gối chân bủn rủng mửa ra máu bầm
Mặt đầy răng nhứt ê dần
Khí không hòa điệu chủ phần hàn phong

2- Mạch Trầm :Chủ bịnh

Mạch trầm chủ khí kiến ư Tâm
Băng đới lâm lâm huyết xâm xâm
Lạc huyết hựu kiên tà khí kết
Dạ đa bấc xị mục tinh tinh

Mộ khí thương can, Can mạch trầm
Cân thống khí động nhãn tình hôn
Trầm lai Tỳ bộ thành trung mãn
Thổ tả thân hoàn cập bất nhơn

Phế phù suyễn khí phế ung can
Ẩu thổ kiêm đàm dữ thất tinh
Thận mạch nhược trầm yên bối dạ
Âm tồi kinh bế phúc trường bành

BẢNG DỊCH
2- MẠCH TRẦM: Chủ bịnh

Tâm trầm chủ khí, người ta
Lậu lâm băng đới huyết ra dầm dề
Do nơi lạc huyết kết tà
Nhiều đêm thổn thức thân đà cựa luôn
Can trầm uất khí tổn thương
Lim dim khó ngủ gân đau mắt mờ
Tỳ trầm chứng bịnh đầy no
Da vàng tả, mửa bịnh lo chẳng hiền
Phế trầm lạnh phổi ho hen
Đàm ọe mất tiếng nói khàn khó nghe
Thận trầm lưng ngực đau ê
Âm hao kinh bế bụng trương sôi nhiều

3 - Mạch Trì :Chủ bịnh

Tâm mạch lai trì tiểu tiện tần
Chính xung ẩu thổ hựu thống đông
Can trì thất sán kiêm chư tích
Mộc khí chi thương thống bại ưng

Lãnh khí thương Tỳ, Tỳ mạch trì
Phúc tâm minh hướng tả vô thì
Phế trì khí đoản hàn đàm thạch
Ẩm thực nan tiêu khí chình suy

Hược tinh bất cấm tiểu tiện đa
Yêu bối than đông mộng hiệp hà
Cập tự giác lai do hữu hãn
Đô nhơn trì mạch Thận gia kha

BẢNG DỊCH
3 - MẠCH TRÌ: Chủ bịnh

Tâm trì buồn bực, mửa, nôn
Đái đêm càng lắm mỏi mòn đầu đau
Can trì sán lãi sanh rêu
Bao nhiêu tích uất khí đau nặng nề
Tỳ trì lạnh ruột đau ê
Ruột sôi vô chập ,tim đi không đều
Phế trì hơi thở ngắn nghiêu
Sanh Đàm nhiều ăn uống khó tiêu chính khí mòn
Thận trì lưng ngực đau rang
Hược tinh chẳng dứt lại càng tiểu luôn

4- Mạch Sác :Chủ bịnh

Tâm gia sác mạch chủ cuồng ngôn
Khẩu thiệt sanh thương tiểu tiện nan
Đầu vựng mục huyền phong nhiệt thạnh
Chỉ nhơn mạch sác kiến ư Can

Tỳ sác trung châu đa hạo ngọa
Vị phiên khẩu xú cập ngân tiên
Phế kinh mạch sác thượng tiêu nhiệt
Khái thổ đàm thinh đại tiện nan

Thủy kiệt âm tiêu tướng hỏa vượng
Long bế di nịch cánh tương xâm
Chỉ nhơn Thận mạch lai sác chí
Nữ tử phùng (phòng) chi cập thai thời

BẢNG DỊCH
4- MẠCH SÁC: Chủ bịnh

Tâm sác làm người nói mê
Miệng lưỡi tưa dọp tiêu đi khốn cùng
Can sác xây xẩm mắt mờ
Lại lên mắt đỏ khí hung nóng nhiều
Tỳ sác ăn rồi (vào)mửa ra
Miệng hôi răng nhứt khoái nằm một nơi
Phế sác thượng tiêu nóng bồi
Ho ,bợn ,đàm cục tả ngồi khó khăn
Thận sác tướng hỏa mạnh lên
Thủy kiệt dễ bị mộng tinh thai kỳ

Nguyễn Xuân Bình
Phù Cát 18/11/1981