dịch thơ : Lư san mạch phú

[xuân bình]

LƯ SAN MẠCH PHÚ DIỄN CA
Xin tạm dịch

Bình Xuân - Chơi Bão Bình - Long
Nhàn xem sách thuốc để lòng xét suy
Chữ rằng Đạo Lớn Lương Y
Phát tâm thơ dịch mạch ghi đôi dòng
“Binh cơ dồn dập muôn phần
Dò xem mạch lý cao thâm nhiệm mầu
Tuy là muôn mối rối ren
TÁM điều cốt yếu làm đầu luận cương
Góp vườn y học đôi chương
Ai sau tra cứu thêm hương sắc lòng :
Phù,trầm luận bịnh ngoài, trong
Có sức mạch: thiệt ,sức không: hư rồi
Trì ,sát lạnh nóng đây rồi
Thuộc âm nhỏ yếu , dương thì mạch to
(Thuộc dương thì lớn ,âm ràng thì vi))
Sác: rít huyết kém tinh hư
Hoạt: thông khí động đàm lên phải tường
Phù, Đại ,Hoạt ,Sác: thuộc dương
Giúp âm ta phải dằng dương nhớ lòng
Trầm ,Tiểu, Sắc, Trì : thuộc âm
Khá chế chất lạnh mà châm hòa vào
Ba bộ: Phù , Đại mà Sác thì sao !
Trùng dương nói bậy phát cuồng phát điên
Sáu bộ: Trầm ,Tiểu mà Trì
Trùng âm huyết nghịch rét thì nổi lên
Bộ dương mà đi mạch âm
Ấy là âm lấn ngôi dương rõ ràng
Bộ âm mà đi mạch dương
Ấy là dương cướp cung âm phải tường
Mạch đi Trầm Tiểu: thấp thương
Đi chậm là lạnh nóng thường đi mau
Mạch đi Phù Đại :cảm phong
Đi rít là huyết ,hoạt trơn là đàm
Hữu bộ khí khẩu lớn lan
Nội thương là gốc luận cương ta dò
Tả bộ nhơn nghinh mạch to
Thiệt chứng ngoại cảm phải dò mối manh
Hư bổ thiệt tả đành rành
Chứng nóng dùng mát ,lạng thời ấm ôn
Muôn bịnh sống chết vô cùng
Xét xem bịnh chứng Thiệt, Hư mới làm
Bịnh nóng mạch Trầm Tiểu nguy nan
Sang độc ghẻ chốc không toàn mạng sanh
Bịnh lạnh mạch Trầm Trì sống thanh
Tả lỵ băng lậu cũng lành sợ chi
Mới đau Trầm Tiểu thì nguy
Đau lâu Phù Đại thì suy mạng rồi
Mạch thai Hoạt , Đại tốt tươi
Mạch thai Sắc, Tiểu thai thời chẳng an
Khi sanh Trầm Tế vẹn toàn
Khi sanh Phù Đại thuốc than phải ngừa
Sanh rồi mạch hạp Tiểu mao
Xét xem thấy mạch Đại Hồng kỵ nguy
Trẻ trai Sắc, Tiểu suy vi
Mạch đi Phù Đại mới thì sống lâu
Già mua Trầm Tiểu thọ lâu
Mạch đi Phù Đại ắt thân sắp lìa
Mùa xuân hạ khí dương lên
Tiểu, Sắc thì nghịch ,Hoạt cùng Đại yên
Mùa thu đông khí vượn âm
Hoạt Đại thì nghịch ,Tiểu Trầm thì an
Mạch cùng thời tiết thuận an
Mạch cùng thời tiết nghịch càng phải lo
Tam quan tuy tuyệt chớ lo
Nếu mà bạo bịnh uất đàm không sao
Sáu bộ mạch tuy điều nhau
Hình khô thịt rút cũng đành chết thôi
Mạch Đại tà thịnh bịnh lên
Hòa bịnh tích tụ tồn hư không hòa
Mạch Tiểu khí yếu dương suy
Tích tụ không hạp tồn hư thuận cùng
Mạch bệnh thuận tương sanh tươi
Mạch bệnh cùng phản khắc thời xấu xa
Phù Sắc lắm ngoài có trong không
Át lậu dương tuyệt âm vong phải tường
Trầm Trì quá trên mất dưới còn
Chứng chết dương thoát âm cô hẳn rồi
Xuân: Can, mộc thạnh Hoạt, Hồng
Mạch đi Trầm, Tiểu không hòa thuận chi
Thu: Kim Phế ,Tiểu ,Trầm tươi
Mạch đi Phù Đại chẳng xuôi thuận dòng
Hạ :Tâm hòa hạp Phù Hồng
Mạch đi Đoản , Súc phải vòng buồn lo
Đông: Thận thủy Tiểu Trầm lành
Mạch đi Hoảng Đại chẳng lành châu thân
Bốn mùa không thuận hoạt trường
Mạch đi hoãn đại làm người an vui
Năm hành sanh vượng tốt tươi
Chẳng ưa khắc hại muôn đời không sai
Mạch đi thoạt ngắn thoạt dài
Ấy là tà quái liễm vào châu thân
Mạch đi chặp chậm chặp mau
Ấy là quỷ mị ốm đau khát thường
Mạch trên không tới thốn cung
Chứng chết dương thoát vô cùng hiểm nguy
Mạch dưới không tới xích ty
Át lậu dương tuyệt huyết vong nguy rồi
Mạch chết Ốc lậu ,Hà du
Thường đi nhanh (sác) quá, thường thì (trì) chậm ghê
Dũng Tuyền, Trước Tác mạch kề
Mạch đi nhanh (sác) quá hay là rất (hoạt) trơn
(vẫn thấy rất sác hay là rất hoạt)
Trì sắc đại tiểu luận bàng
Nếu không thái quá khí dương vẩn còn
Mạch đi hòa hoãn nguồn cơn
Không Phù, Trầm rõ bình nhơn trên đời
Xét xem mạnh yếu mạch người
Còn thần hay mất trước sau luận bàn :
Mạch đi phù đại nhanh (sác)lan
Cô dương rõ chứng nguy nan vô cùng
Mạch đi trầm tiểu quá (trì) chùng
Độc âm rõ chứng dữ hung chẳng lành
Ứng không ứng bởi căn sanh
Là mạch nguyên khí chơn sanh hư rồi
Còn mà rất nhỏ than ôi
Nguồn dương gần dứt trần đời mệnh chung
Dưới tay liên lạc nhợ ràn
Khí lạnh trệ xuống tợ màng chỉ xe
Bịnh thấy mặt xanh vàng hoe
Thiệt cảm khí độc rõ ràng chí nguy
Mạch dương đã tuyệt cập kỳ
Bịnh chết mùa hạ ,mùa xuân đây rồi
Mạch âm vong dứt nguy ôi
Bịnh chết mùa đúng nhằm vào thu đông
Mạch dương tuyệt chết ngày ròng
Mạch âm tuyệt chết nhằm vào đêm hôm
Mạch tuy tức chí hòa bình
Mà không chắc gốc chết đành tới nơi
Mạch đi gấp rút lao xao (cấp xúc)
Vóc hình mạnh mẻ ốm đau sẽ lành
Mạch đi đi đứng có chừng
Cử động rành rẽ người đời sống lâu
Mạch đi lên xuống chẳng điều
Âm dương cùng thoát hai trăng ra gò
Đồng nhau mạch bịnh chớ lo
Chứng tuy nguy khốn cũng cho đặng lành
“Mạch bịnh tương đồng chứng tuy nguy nhi ,dị trị”
Khát nhau mạch bịnh đành rành
Chứng tuy thấy dễ mà đành bó tay
“Mạch bịnh tương phản chứng tuy dị nhi, nan y”
Mạch bình (nằm) nam bắc xưa nay
Năm nào bấc ứng khá tua phân cùng
Tóm trong bồn tạng chánh cung
Bịnh chủ bịnh khách vô cùng cao sâu
Cơ quan xét thấu trong ngoài
Chánh tà hai nẻo trước sau tỏ tường
Người mập ,người ốm lẽ thường
Mạch phù trầm để luận cương kỹ càng
Sáu bộ đi chí sác khan
Trên ngưng vẫn thiệt chơn hàn nhớ ghi
Ba quan mạch nhảy trầm trì
Dương động thiệt nhiệt vẫn thì xét trong
Tuy chia tám nẻo rỏ phân
Vẫn quy một mối để phòng thuốc thang
Thiệt hư lòng đã rõ ràng
Cứu xem sống thác phải toan liệu bề
Thơ xin chép lại lời quê
Lư Sơn Mạch Phú dịch làm Quốc ca
Nghề y đạo nước non nhà
Mong ai học tập mai sau giúp đời !

Ấp 3 xã Bảo Bình /Xuân Lộc /Đồng Nai
17/8/1982
Nguyễn Xuân Bình