Câu chuyện về...LA VE

by vuithoima Mon Nov 15, 2010 5:15 pm

Câu chuyện... LA VE

Đã từ lâu rồi anh chị em bạn bè mỗi khi gặp Xuân, sau khi biết Xuân đã từng làm việc tại hãng BGI Sàigòn, tức là hãng Brasseries, Glacières d’Indochine, công ty chủ nhà máy nấu LaVe ở Chợ Lớn, cạnh sân vận động Cộng Hòa, đều yêu cầu anh ta phải viết về LaVe, kể những giai thoại về LaVe.

Câu chuyện thường được mọi người nhớ về LaVe, thường hỏi Xuân, là chuyện chai LaVe lớn đặc biệt hay gọi là LaVe Trái Thơm. Nghe rằng hồi ấy, trong mỗi thùng 6 chai chỉ có một chai Trái Thơm, giá đặc biệt và cũng là quà tặng đặc biệt mỗi khi có khách quý. Ai đã được uống LaVe Trái Thơm đều khen là ngon đặc biệt, và khen ngon hơn chai LaVe thường.Thiệt tình mà nói là LaVe Trái Thơm, LaVe thường, LaVe Quân tiếp Vụ cũng là một thứ thôi, khi vô chai có hình trái thơm thì nó Trái Thơm,vô chai thường thì nó là LaVe thường, gặp chai Quân tiếp Vụ thì nó biến thành LaVe Quân tiếp Vụ. Thực chất hãng BGI lúc ấy chỉ có nấu hai loại LaVe sau đây :

1) LaVe thường, vào chai lớn (dung tích 66) thường gọi LaVe Con Cọp vì chai có cái đầu con cọp màu vàng và để nhãn hiệu Bière Larue

2) LaVe 33, nấu thơm hơn, độ rượu nhiều hơn, vị uống đậm đà hơn, vô chai nhỏ (dung tích 33), tên thường gọi là Bia Băm Ba, nhãn hiệu là Bière 33 Export.

Vậy mà có người khen chê cho LaVe Trái thơm là ngon nhứt, xong đến LaVe Con Cọp và hạng chót là LaVe Quân tiếp Vụ. Quân tiếp vụ dỡ nhứt vì là loại dành cho Quân đội chế độ cũ uống. Chẳng qua chỉ là cái mã ở ngoài cả.Thế mới biết ở đời chỉ trọng cái bề ngoài. Quý vị nghĩ coi nấu 2 loại Bia đã tóe phở, học xì dầu hơi đâu, BGI đâu có hưỡn nấu chi tới ba bốn loại còn vô chai vô cộ, đổi kíp đổi người, phức tạp lắm. Nội cách đổi võ chai cho hạp với rượu cũng đủ hao tiền. Nhưng cắt nghĩa mãi cũng hổng ai tin. Nhớ hồi đó, ông cụ bà cụ tui, hể khi tui đến nhà chơi, chẳng may lấy LaVe Quân Tiếp Vụ ra uống, vì ổng có hàng QTV do mấy ông chú tui đem về, thì bà bảo : “Nhà hết LaVe để mẹ đưa tiền cậu Thành đi mua LaVe về cho con uống chứ uống chi đồ QTV dỡ òm, để các em của con lính tráng tụi nó uống vì quen rồi.”. Tôi có trả lời cắt nghĩa cho bà hiểu là chỉ có một thứ bả không tin. Thiệt “Bụt nhà hổng thiêng ! ".

Câu chuyện LaVe Trái thơm.

Lúc ấy là năm 1973, anh Xuân làm chánh sở Tiếp thị (Chef du Service Marketing), coi luôn phần quảng cáo. Để hà tiện tiền làm nhãn ở Pháp, Xuân bèn sử dụng văn phòng quảng cáo của hãng. Xuân nghĩ anh họa sĩ văn phòng quảng cáo (chuyên vẽ những fond cho các xe của hãng rồi các anh thợ sơn đồ chép lại) đủ tài nghệ chép lại cái nhãn đặt ở Pháp. Và Xuân đã nhờ anh họa sĩ vẽ lại cái nhãn. Trên nhãn cái đầu con cọp vàng ở giữa hai bên có hai tràng hoa houblons, là loại hoa dùng để thêm cái vị nhẫn đắng vào bia. Nấu bia ngon dỡ là do cái tài thêm ít hoa houblon, cũng như gia vị ngũ vị hương trong nghề bếp núc chúng ta vậy.
Nhãnvẽ xong đại khái cũng tạm ổn, vì anh họa sĩ nhà chưa bao giờ nhìn thấy hoa houblon, nên đinh ninh thấy hoa houblon hình giông giống trái thơm, cho là Trái thơm, và vẽ giống trái thơm. Các ông giám đốc Tây cũng ba chớp ba nháng, kể cả anh chánh sở trách nhiệm là Xuân cũng thế.
Vì thiệt tình mà nói thì có ông nội nào từng nhìn thấy hoa houblon tươi đâu ? Biết là houblon nhưng chỉ nhìn thấy hoa dưới dạng khô. Còn các anh kỹ sư nhà máy, các anh nấu rượu (brasseurs – đây là một cái nghề riêng) dân LaVe thiệt, thì ở nhà máy. Bọn quyết định là dân Văn phòng, dân làm Marketing quyết định mọi việc, bổn phận các anh kỹ sư là sản xuất, chỉ sao làm đúng vậy thôi. Quý vị thấy không, không phải chỉ có trong quân đội mới có cảnh lính văn phòng và lính chiến trường. Nhãn ôkê, gởi đi làm décalques đưa qua Công ty Thủy tinh Khánh hội dán vào chai : 100 ngàn chai mới.
Khi đưa vào nhà máy Chợ lớn, các lão kỹ sư cười vỡ bụng, “hoa houblon sao giống hình trái thơm thế nầy”. Nhưng đã nói các quan văn phòng là chánh mà, nên quyết định, cứ trộn chai mới vào với đám chai cũ, lẫn lộn chả ai biết gì đâu, người ta uống LaVe chứ có mấy ai thèm nhìn cái nhãn đâu. Chẳng lẽ vất bỏ 100 ngàn chai hay sao? Vài ông giám đốc còn tài lanh dạy đời “Dân ViệtNam tụi bây không biết uống bia, uống quá lạnh, nhiều khi còn để đông đặc lại (bia đặc), còn thêm nước đá, ngon lành gì, vì vậy trái thơm hay hoa houblon có ai biết chi mô mà ngại ngùng, a – lê ta cứ thế mà làm”. Chàng chánh sở biết thân, im miệng thin thít, ngậm miệng ăn tiền, phải bảo vệ danh dự anh họa sĩ nhà và danh phong Marketing, dù sao cũng… quê rồi.

Nhưng không ai lường được cái tài doanh nhơn của người Hoa, của con buôn. Các chú Chệt nhà mình ở hãng (rất nhiều nhơn viên người Việt gốc Hoa, buôn bán ở Sài Gòn hồi ấy phải biết “cỏn Tung Hỏa”, chẳng những biết nói“Quảng Đông Ngữ” mà cũng phải vài tiếng “Tiều Châu ngữ” nữa cũng phải“Kít tèo” hay “Mai xín xắn bù chằn ếch” cho giống người ta, nói tóm lại con buôn giới thương mại phần đông là người gốc Hoa nếu không nói là một số rất đông. Thế là tiếng lành đồn xa tiếng dữ đồn gần, hãng LaVe vừa sản xuất được một thứ La Ve hảo hạng, La Ve trái thơm, một thùng chỉ một chai, để tặng các bạn hàng thứ thiệt, thứ ngon lành, thứ chịu chơi.

Cái luật may rủi, tình cờ, thì khi ra chai và vào thùng thì bao giờ Trái thơm cũng có mặt ở mỗi ngày sản xuất, mấy tay cao thủ bán hàng của hãng cứ thế mà sắp cho mỗi thùng một chai, rất là điệu nghệ, và tuyên truyền nguyên tắc của hãng mỗi thùng một chai. Nhưng khi đi giao hàng (bán sỉ) quý vị ấy tự nhiên đề nghị với các bạn hàng biết điệu nghệ thì có thể thêm 2 hoẵc 3, thậm chí cả thùng toàn La Ve trái thơm tùy theo nét điệu nghệ và chịu chơi của thân chủ, “phép vua thua lệ làng” mà lỵ, phép hãng đấy, nhưng thua nghề của chàng. Và cứ thế giòng sông thương mại trôi theo giòng điệu nghệ,ăn nhậu.

Trong các bars, các quán nhậu cũng tùy điệu nghệ với các ông Thầy, ông Xếp, đàn anh… mà điệu nghệ giành chai LaVe Trái thơm cho người mình muốn nâng bi, ca tụng hay ca bài con cá. Cá nhơn tui đây, dân LaVe thứ thiệt, thế mà khi đi nhậu vẫn được bạn hàng và nhiều khi cả bạn bè (cho biết khi cái dỏm trở thành huyền thoại thì cái dỏm trở thành cái thiệt) thương tình tặng một chai Trái Thơm. Nhưng mình cũng phải ngậm miệng khen ngon và cám ơn các cảm tình giành riêng ấy, và vì huyền thoại đã đến hồi quyết liệt, làm vỡ “mộng ban đầu”, e có thể “lãnh thẹo”.

Huyền thoại vẫn dai dẳng đến sau ngày miền Nam giải phóng 30 tháng Tư, dân bộ đội, hay người “Hà Lội” cũng bị huyền thoại Trái Thơm. Nhiều tay nón cối dép râu, cũng chạy vào văn phòng ông Giám Đốc làm quen, và xin ông “tặng không” vài chai Trái Thơm, hoặc thưởng thức Bia Trái thơm “cho biết”!
Văn phòng BGI, Brasseries Glacières d’Indochine ngày xưa nằm trên đường Hai Bà Trưng cạnh hãng Nước Đá. Đấy là tên cúng cơm. Sau năm 1954, sau khi hết Indochine (ĐôngDương), BGI bèn biến chữ I thành Internationales(Quốc tế). Mà Công ty Brasseries Glacières Internationales thiệt sự internationales thứ thiệt. Một ông cựu Tổng Giám đốc, ông Grandjean, con một cựu quan chức thuộc địa ở Hà Nội, còn cá nhơn ông lại là một cựu luật sư thuộc Luật sư đoàn Hà Nội, đã miêu tả BGI bằng một câu xanh dờn, ví BGI như đế quốc của Đại đế Charle Quint thời Phục Hưng ở Âu Châu “Mặt Trời không bao giờ lặn trên đất của hãng BGI”. Mà thiệt vậy, BGI có nhà máy nấu LaVe từ Tân Đảo (Nouvelle Calédonie) đến Guayane nằm cạnh Brazil, thì không đi vòng thế giới sao ? Chưa kể ở Phi Châu, Đông Dương và thậm chí có mặt ở một nước Hồi giáo như Indonésia.

Xuất xứ của hãng BGI

Như đã nói, BGI phát xuất từ một nhà máy nước đá do một anh Kỹ Sư Công Nghiệp (Arts et Métiers – Paris) sĩ quan hàng hải, Victor Larue, giải ngũ tại Sài Gòn năm 1875 đứng ra thành lập. Tới năm 1975, BGI cũng vừa đủ 100 tuổi. Về sau BGI cũng từ từ rút bớt các cơ sở nhà máy và nay chỉ còn có mỗi Bia 33, chai nhỏ 33 phân khối. Tên bia 33 khai sanh tại HàNội năm 1949.
Ngày hôm nay Bia 33 cũng có mặt tại Đan Mạch (doHãng Carlsberg – Đan Mạch sản xuất). Bia 33 vì sanh ra ở Hà Nội nên dân Sài Gòn vẫn gọi “Bia 33”, hay vắn tắt “Băm Ba”. Còn chai bia lớn gọi LaVe Con Cọp, hay LaVe lớn (vì dung tích 66 phân khối).

Nói thì La Ve, cũng viết thành LA VE, cũng vì một anh Tây ở hãng đã viết và cho in trên cuốn lịch phát hằng năm, màu vàng với con cọp nằm ngang màu đen và viết LA VE LARUE. Dân Tây hồi đó khi mới đến Sài Gòn khi vào những quán ăn gặp cái lịch ấy thường đặt câu hỏi cái hãng nào mà “RửaĐường, rửa Phố” như vậy, vì học đọc Lave (động từ Laver, rửa, to clean,to wash) la rue (rue là đường phố – street). Để tránh cái ngộ nhận ấy,cá nhân anh Xuân là trưởng Marketing bèn đề nghị thay đổi cách gọi trêntấm lịch ấy. Cũng vì trong cùng thời gian ấy, đang có một chương trình sản xuất một loại Bia Màu, Bia màu Nâu (Bière Brune), nên người ta thưòng dùng chữ Bia hơn chữ LaVe, gọi Bia Đen, Bia Nâu, Bia Màu nó dễ nghe hơn, cho nên Tết năm 1975, cái lịch cố hữu màu vàng, con cọp đen được in lại với chữ BIA LARUE. Từ năm ấy cũng mất dần luôn chữ LaVe hay LA VE. Có một cái an ủi, là có những bạn hàng không bằng lòng chữ Bia nói là ở dưới quê người ta hổng biết bia là gì nên phải giữ chữ LaVe.Thế là anh Xuân bèn cho in thêm 5000 tấm La Ve Larue. Ôi thương làm sao cái tình “miệt Dườn” của quê hương mình.
Năm 1976, anh Xuân không ra lịch ra liết gì cả. Chế độ phân phối mà làm gì có chuyện marketing.
Tên Anh Victor Larue cha đẻ hãng BGI chỉ có ở chai LaVe lớn thôi, phần còn lại không ai nói tới. Mà cũng nực cười Ổng đẻ ra hãng Nước đá, như tên ổng lại đặt cho LaVe.
Đó là vài mẫu chuyện của Hảng LaVe, Nuớc Ngọt, Nước Đá vào cái thời của mình. Nay tình cờ có một bài báo viết về LaVe hay Bia tôi xin phỏng dịch và viết lại hầu qúy bạn:

Hương Vị Nhẹ Nhàng của LaVe
(Phỏng theo bài tra cứu của Laure Gasporotto - Tuần báo Express- số ra ngày 25 tháng 6/2009.

“Bịt mắt lại, một tay thợ nghề nấu Bia khi nếm không thể biết được bia nào là Bia hơi, và bia nào là Bia chai”. Đây là một lời thú tội của một tay nấu bia nhà nghề (Maître Brasseur) của hãng Kronenbourg, hãng bia nỗi tiếng ở nước Pháp.
Ngày nay, Bia Hơi đang được thương mại đến tận gia đình. Những thùng bia hơi với những hệ thống bơm hơi đang được bình dân hóa đến tận gia đình. Không còn bắt buộc dắt nhau ra quán nhậu bia hơi, để thưởng thức các hương vị Bia Tươi, với cái bọt mềm dịu trong miệng, đưa tay chùi đôi mép vướng bọt. Ngày nay đem một thùng Bia Hơi và dụng cụ về nhà, rủ vài bạn bè về, tìm cái thú vui của hương vị, thưởng thức cả vị giác và cả thính giác nữa.. tiếng pxììì kéo dài khi bia xủi bọt… Đo cái bọt đang sủi, gạt cái bọt đang thừa…
Cả mộtchương trình điệu nghệ như khi ta nâng niu ly rượu đỏ, cẩn thận xoay vòng, cẩn thẩn đưa lên mủi cho khứu giác tràn đầy mùi thơm, xong đưa vào miệng thử một miếng, súc miệng cho đầy vị giác, tìm những cảm xúc…Ly rượu ngọt ngào, thơm tho, đầy tất cả bầu trời thiên nhiên hương vị vùng Bordeaux hay vùng Bourgogne… Ôi tôi đã đi lạc vào động Thiên Thaicủa rượu đỏ rồi…

Thôi thì trở về LaVe vậy. Ngày nay với kỹ thuật mới, bia hơi bán trong thùng sắt có thể giữ được 6 tháng. Còn bia chai giữ được một năm. Chả bù vào những năm 1970 ở Sài Gòn chúng tôi chỉ bán Bia Hơi cho những quán nào bảo đảm bán hết thùng bia trong 24 giờ. Sau đó đỗi thùng mới, súc hệ thống hơi và vòi, mà phải để nhân viên BGI làm, mới bảo đảm, vì chúng tôi, hãng BGI bảo đảm an toàn, vệ sanh, và dĩ nhiên hương vị của bia. Vì thế ở Sài Gòn lúc bấy giờ rất ít quán có Bia hơi.
Quý bạn chắc còn nhớ quán bán Bia Bock ở khu Chợ cũ đường Hàm Nghi cạnh Ty Ngân Khố không ? Chiều chiều ra đấy làm vài ly Bock, ặn một hai hột vịt lộn, hay Bò Bía thật là hết xẩy.

Ở Pháp thi uốngmột ly demi (đọc là đờ mi), tưởng là nữa lít, thật sự chỉ có ¼ lítthôi, vì có 25 centi litres. Uống demi thường ăn một cái trứng gà luộc.Trên quầy nào ở Pháp đều có một cái giỏ trứng gà luộc, và một cái phầu bán đậu phụng rang muối. Đậu phụng rang muối nhậu với LaVe cũng hếtxảy. Có hai trường phái ăn đậu phụng rang muối, trường phái ăn cả vỏ, vỏ đây là cái vỏ trong, da màu đỏ. Và trường phái bóc vỏ. Với tôi cái nào cũng ngon cả. Tất cả cái vị ấy trộn với cái nhẫn, cái đắng của LaVe đều ngon cả.
Cái nhứt của LaVe là chất tươi (la fraîcheur). Chất tươi, chất mát, không phải là cái lạnh, Chất tươi là cái ta lựa chọn lúc ta thưởng thức. Nó có thể là tùy vào hàn thử biểu, ướp lạnh thế nào, để độ lạnh hạp vào khẩu vị của người uống, cũng tùy vào khí trời, nhiệt độ căn phòng ăn, quán uống. Tay Đầu Bếp nỗi tiếng Ba Sao Michelin Alain Passard của Nhà hàng Arpège, Paris giảng dạy: “Nhiệt độ của Bia khi bắt đầu uống rất quan trọng. Chúng ta nếu biết sử dụng nó đúng chúng ta có thể khai thác mọi khía cạnh khác nhau của Bia đối với nhữngthức ăn khác nhau.”.
Một tay nghề có thể nói đến chất tươi của rượu đỏ hay trắng (vin) để nói đến cái chất thiên nhiên là đất nước nơi cây nho được trồng trọt (cũng như chất quê hương nơi con người) nói chất tươi của rượu là nói đến những vị của quê hương của những cây nho trồng trên ấy, nào là cát có chất đất sét không ? nào là sườn núi có đủ nắng không ? nào là có mùi mận, mùi táo không ??? Khi ta nói miệt vườn, quê hương chùm khế ngọt, nó như vậy, uống ly rượu nho vùng Bordeaux ta uống cả quê hương bầu trời Bordeaux… LaVe cũng vậy.
Tại sao ta không quên 33 Việt Nam, làm tại Sài Gòn, vì trong 33 có chất gạo, khi biến thành rượu nó là đế. Bia ở Pháp nó xài thêm bắp.
Bia nhiều vị tươi nhứt là bia mới (Bière primeur). LaVe mới khác với rượu Vin primeur là một bảo đảm vị tươi mát. Rươu đỏ cần thời gian để già, thêm tuổi, thêm tác chochửng chạc. LaVe cần cái tươi mát, vừa đủ tuổi là đẹp rồi. LaVe primeure hội đủ chất tươi mát, tất cả những vị thơm mát của đồng nội. Đừng lẫn lộn với Bia tháng Ba (Bière de Mars) – LaVe Tháng Ba, đã cất ủ cả mùa Đông không còn cây đồng cỏ nội nữa. Bière de Noël, Bia No-ên, LaVe Giáng Sinh là một loại La Ve mới, vừa đủ tuổi, sung sức, đầy đủ những hương vị của đời.
Ngoài cái tươi mát, để giải khát, LaVe còn có thể hạp khẩu theo các món ăn. Nếu rượu Vin đỏ hay trắng hay hường có thể có đến 6000 chất vị khác nhau giúp đở chúng ta có muôn ngàn cách ráp đặt những cách thức thưởng thức món ăn và rượu. LaVe chỉ có phân nữa thôi. Ngày nay những tay lựa rượu nhà nghề ở những quán rượu và tiệm ăn (sommelier – đây là một cái nghề đặc biệt, những tiệm ăn lớn đều phải có những tay nhà nghề nầy) đều biết phân tách những mùi vị trong LaVe như những mùi lúa chín, mùi đường nấu (caramel), mùi hoa quả từ mùi chuối đến mùi mận, táo và hoa đào… chưa kể những cam những quýt,và cả mùi cỏ cháy.
Bia Nâu với Chocolat, Bia Vàng với trái câyÔi thôi muôn hình vạn trạng.
Bài nghiên cứu tác giả đi vào chi tiết những món ăn đi chung với tên loại LaVe, viết cho độc giả người Việt mình sẽ bở ngở. Nhưng tôi cũng ráng đưa một thí dụ, một món gỏi tôm thịt tươi mát, uống với một nhụm LaVe mát lạnh, vị đậm đà, rót cho sủi bọt vừa phải, loại Heineken chẳng hạn. Còn nếu quý vị uống một Budweiser nhạt nhẻo, hay một Miller quý vị sẽ thấy chán phèo. Quý vị ăn phở; nhạt và nóng, uống LaVe không hạp, uống nước trà nóng ngon hơn…. Nhưng nói như vậy cái quan trọng khi quý vị ăn và uống cố gắng tìm những hương vị ẩn trong những các vị bề ngoài. Vì LaVe và Rượu có nhiều vị Tây nên nhiều món ta không hạp. Nóng quá, cay quá, nước mắm quá….. dưa chua chua quá…
Nhưng ngày nay LaVe bắt đầuchiếm một địa vị trên bàn ăn, không còn là ly giải khát của những buổichiều vàng đứng bóng nóng nực của mùa hè nữa. Đặc biệt là những bửa ăntrưa, vì nhẹ nhàng và ít đô rượu hơn rượu đỏ.

LaVe muôn màu muôn vẻ

L’orge(hobbs), lúa mạch để nấu bia phải được rang (torréfier) như rang hột càphê vậy; và độ rang và thời gian rang sẽ tô màu cho LaVe.

- La De Vàng, hay Bia Vàng Bière Blonde. Màu Blonde, vàng ánh, trong vắt vàbóng láng, Bia màu vàng là màu rất thường gặp ở nơi Bia. Nấu (brassée)với lúa mạch vàng nhạt, Bia Vàng có mặt ở mọi nơi trên cùng thế giới và là thường thường là những thương hiệu cột trụ, với tất cả những nhãn thương hiệu lớn. Bia Vàng thường là bia giải khát, uống trưa chiều tối. Ít độ rượu, thơm mát, với một vị chát đắng nhẫn nhẹ nhàng. Heineken, 33export, Carlsberg, Kronenbourg là một vài ví dụ.
Món Ăn hạp : khai vị chung chung, gỏi với tôm thịt, thịt gà, phó mát nhẹ lạt loại đầu bò.

-LaVe Vàng Sẩm, Bia màu thau đồng : Bière Ambrée – Amber. Màu thau đồng đậm, nấu với lúa mạch được rang lâu hơn bia Vàng. Cũng là một bia giải khát, vị đậm hơn Bia Vàng. Ngày nay không được chuộng lắm, chỉ được phổ biến ở các xứ anglô – saxons thôi.
Món Ăn hạp : Gan ngổng, thịt rừng, cá hong khói, pho mát có rau cần tây (persil), tráng miệng có chất caramel. Nói tóm lại những món gọi là có “mùi”.

- LaVe Nâu, Bia Nâu : Bière Brune, lúa mạch được rang đến gần cháy. Bia có màu đi từ màu gạch cua đến đen tuyền. Vì vậy ta tìm trong bia những mùi rang cháy, mùi cà phê, mùi caramel, mùi cacao. Có những loại bia gọi là Vieilles Brunes, những Bà Già Nâu, được cất trong những thùng tô-nô bằng gỗ xưa. Mùi vị chua chua, đắng nhẫn đậm đà, vừa giải khát vừa để lại trong miệng một khẩu vị bất hủ. Thí dụ nỗi tiếng là Guiness.
Món Ăn hạp : những món Á đông có vị mạnh, sò huyết, ốc trai, cá sống, tráng miệng có chất Chocolat

–LaVe Trắng : Bia Trắng Bière Blanche. Bia trắng không nấu với toàn lúa mạch, thường được thêm lúa mì để làm trắng bia. Rất thơm vì có bỏ thêm ngò gai – Coriandre, và võ trái cây.
Món Ăn hạp : đồ biển, cá hong khói hay cá nướng. Trái cây.