Thơ Phan thị Thanh Nhàn

[Tina Vu]

Tôi hẹn gặp nhà thơ Phan Thị Thanh Nhàn vào một buổi chiều trời phùn mưa lất phất vương vấn chút muộn màng cuối xuân. Chị mới chuyển nhà, nhà chị ở tầng 15 của một khu chung cư mới trên đường Lê Văn Lương. Khu nhà to đẹp và gần đường cái. Chị đón tôi bằng một nụ cười hồn hậu và chân tình như bao lần rồi chị bảo: “Xui quá mày ạ, mày đến đúng lúc mất điện luân phiên, đến 6h mới có cơ!”. Rồi chúng tôi ra ban công, tòa nhà cao vút, gió, cơ man nào là gió, và lất phất phùn mưa phả vào khuôn mặt, phả vào làn tóc mát rượi.

Và mùi thơm ngào ngạt đâu đó từ ban công, cái mùi thơm dịu nhẹ, ngọt ngào, thoảng thoảng mà bây giờ tôi mới chợt nhận ra: hương bưởi. Ban đầu tôi cứ nghĩ, bởi lẽ Phan Thị Thanh Nhàn và Hương thầm gắn bó với nhau quá lâu, quá gần gũi, gần cả trọn kiếp người, nên mình như mơ hồ tưởng tượng ra như thế. Nhưng, thật ngạc nhiên, thật diệu kỳ, ban công nhà chị có một cây bưởi. Cây bưởi ngay cạnh khung cửa sổ. Một cây bưởi Diễn còn trên cây 4 quả vàng ươm. Và hoa, trời ơi, hoa bưởi chi chít trên cành, những đóa hoa trắng muốt lẫn phấn nhụy vàng trông vừa kiêu sa, vừa giản dị, vừa quyến rũ lòng người. Dường như đoán được ý nghĩ của tôi, chị nói ngay: Mình từng mơ ước có một cây bưởi trồng trong nhà, nhưng hiềm một nỗi, xưa nay chủ yếu ở nhà tập thể, lại chuyển liên tục, nên ước muốn đó không thành. Năm nay, vừa dịp mua được căn nhà mới, mặc dù tận trên tầng 15 nhưng một cậu em quen biết, trong một lần đến chơi đã có nhã ý tặng mình cây bưởi, và Tết năm nay, mình có một cây bưởi xinh xắn, mặc dầu trồng trong chậu cảnh, nhưng mình chăm chút hàng ngày, có thể vì thế mà cây vẫn ươm hoa, đậu quả. Đây là một năm thực sự rất ý có nghĩa đối với mình.

Nhà thơ Phan Thị Thanh Nhàn.

Câu chuyện quanh cây bưởi dường như kéo dài bất tận. Cây bưởi có trong đời thực và hương bưởi trong thơ như quyện hòa làm một. Tôi chợt hát lên: Nào ai đã một lần dám nói?Hoa bưởi thơm cho lòng bối rối. Anh không dám xin cô gái chẳng dám trao. Chỉ mùi hương đầm ấm thanh tao. Không dấu được cứ bay dịu nhẹ. Câu chuyện đó xảy ra đã lâu lắm rồi, người ra trận cũng đã hy sinh nơi chiến trường xa không bao giờ gặp lại. Bài thơ dành riêng tặng cho người em trai yêu thương đã mang lại cho chị một cuộc đời, một cái tên ghi vào lịch sử văn học Việt. Chị của thời hoàng kim đó đi đâu cũng đón nhận được những tình cảm yêu mến từ phía độc giả. Chị đi đến đâu, nơi đó hát Hương thầm. Nơi đó có những tấm lòng sẵn sàng sẻ chia những nỗi niềm của cô gái trẻ. Nhớ lại ngày đó, khuôn mặt chị bỗng tươi vui đến lạ.

Cuộc đời của mỗi người phụ nữ làm thơ đôi khi hạnh phúc chỉ cần đến vậy. Cái thuở hương thầm trôi qua trong bình yên, chị có một gia đình hạnh phúc, chồng chị, nhà thơ Thi Nhị, một người biết đồng cảm với chị và yêu chị, một bờ vai đầu tiên chở che cho những giông bão cuộc đời chị, an bình và sâu lắng. Kỷ niệm ngọt ngào những tháng ngày hạnh phúc bên người chồng nuôi sống tâm hồn chị cho đến tận bây giờ. Ngày hai người gặp nhau, chị kể, anh đón chị từ Hà Nội lên miền Tây, đó là một ngày hạnh phúc nhất trong cuộc đời chị, số phận đã may mắn cho chị được tay trong tay cùng người yêu chiêm ngưỡng một rừng hoa ban nở rắng cả một mầu tinh khiết, những chú thỏ rừng chay tung tăng trong bụi cây. Đôi khi, hồi tưởng lại ngày ấy, chị nghĩ, mình đã lạc vào một xứ sở thần tiên chỉ có trong cổ tích, đẹp đến nao lòng. Ngày ấy, chị có tất cả, chồng, con gái, tình yêu, sự nghiệp... Nhưng số phận dường như đã an bài, người chồng ra đi vĩnh viễn, chị một thân một mình nuôi con. Đã 30 năm có lẻ. Chị từng viết: Ước gì gặp lại anh. Dù chỉ trong phút cuối. Để nói một lời thôi. Em đã yêu anh nhất. Ước gì giọt nước mắt. Thấm được vào môi anh. Để trong giờ phút cuối. Anh biết em ở gần. Và từ ngày đó kể sao hết những khổ ải, cơ cực hai mẹ con chị đã phải trải qua trong cuộc sống. Con gái chị, tám chín tuổi đầu đã phải đi sắp hàng mua bánh mì cho mẹ, phải làm việc giúp mẹ bằng những đứa bé mười lăm mười sáu tuổi... Trong nỗi nghèo khổ mẹ con có nhau, chị quên đi việc phải đi bước nữa, phần vì thương con, phần vì duyện phận của người đàn bà làm thơ có khi chỉ dừng đến đấy.

Mặc dầu, đã có những mối tình đã đi qua trong cuộc đời chị, nhưng chẳng ai ở lại cùng chị để đi tiếp trọn đường đời.

Đó là một câu chuyện dài của cuộc sống.

Chị Nhàn có một bài thơ như là một đoạn tổng kết của đời mình, một bài thơ buồn, một đoạn đời buồn không dễ gì khỏa lấp nổi. Có kẻ bảo ta là “đồ ngu”- coi ta như đứa ở. Có người sàm sỡ ta như là cave. Có đứa khen ta bốc trời như là con ngốc. Có thằng nói yêu ta rồi mang gái đến khoe... Một mình mua nhà dọn nhà rồi lại mua lại bán. Ý Nhi đùa: “Khỏe và buồn thì làm vậy cho vui. Ta thay đổi dẫu mệt nhoài cố tìm ra chỗ ở. Nhưng ta biết lục lọi từ đâu để chọn một người... . Người phụ nữ tìm được một người hiểu mình, yêu mình đã khó, tìm được một người chung vai tắt lửa tối đèn ở cái tuổi lưng chừng của chị lại càng khó hơn. Mặc dù chị có tấm lòng hồn hậu của một người yêu đến trọn lòng, đam mê và tận hiến cho tình yêu ấy, nhưng thật khó để tìm được một tấm lòng sẻ chia và đồng cảm được. Người đàn bà làm thơ đôi khi lắm nỗi đa đoan. Huống hồ chị, lại mang cả tiếng đa tình, cho dù vui vẻ đấy, cười đùa đấy, nhẹ dạ đấy, tha thiết đấy nhưng đôi lúc dễ bị tổn thương, cái tổn thương của một người nhạy cảm và cầu toàn một số khoảnh khắc của cuộc sống. Có những người tình của chị ra đi nhưng vẫn nhớ và tìm đến chị mỗi khi trở về, bởi vì chị là con người đáng để cho người ta nhớ. Chị sống trọn vẹn và chia tay cũng đầy cao thượng, cái cao thượng của một người biết dừng đúng chỗ và biết tin vào chính mình, biết làm mình vui và làm cho người khác vui.

Nhà thơ Phan Thị Thanh Nhàn luôn giữ một nụ cười trên môi, nhưng tôi biết chắc rằng, bao nỗi buồn chị trút hết vào thơ, thơ với chị là một người bạn lớn. Tuy nhiên, giọng thơ trong trẻo thuở Hương thầm không còn nữa. Cái phần “thầm lặng” và phiền muộn lắng vào từng câu thơ chị như những hạt bụi cuộc đời. Giờ đây thơ chị tuy vẫn có nét hóm hỉnh của một người xem cuộc đời nhẹ bẫng, nhưng cũng có những nỗi buồn không thể nguôi ngoai. Dạo này chị hay làm thơ năm chữ, tôi hỏi vì sao thì chị bảo, có một người bảo thích chị làm thơ năm chữ vì nó hay và dễ đọc. Chị trải lòng mình chân thật chứa chất trong những vần thơ ấy, nó như những trang nhật ký được viết bằng thơ vậy. Chị là người không hợp với những điều hoa mỹ, lại càng không thể nói dối chính mình Căn phòng vắng một người. Bỗng trở nên trống rỗng... Lòng em nghiêng về anh. Để tháng ngày vắng ngắt, hay Nếu anh thực sự yêu em. Sao anh không tặng hoa. Nếu anh thực sự yêu em. Sao anh không giúp đỡ?, Hay là yêu một chút. Cho đỡ buồn rồi thôi. Hay cưới xin nghiêm túc. Đỡ đần nhau cuối đời và Chỉ xin anh nhớ một điều nhỏ thôi. Con đường ta đã dạo chơi. Anh đừng đi với một người khác em để rồi Bây giờ tóc bạc, tuổi cao. Thơ mình mình đọc câu nào cũng thương...

Khi không thể chia sẻ hết cho thơ, chị tìm đến bè bạn. Chị là người xôm trò và ưa tụ tập bạn bè, những người bạn gái, cũng là những nhà thơ nữ như Nguyễn Thị Hồng Ngát, Phạm Hồ Thu, Đỗ Bạch Mai, Hoàng Việt Hằng, Tuyết Nga... Họ, mỗi người một cảnh đời, nhưng gặp nhau là cười tíu tít, là ăn uống no nê, là hả hê bao câu chuyện làng văn và đời sống. Chị như một mắt xích quan trọng không thể thiếu trong chuỗi liên lạc đó. Nhưng cũng có khi, chị trốn bạn bè để đi thật xa, đi đến những địa danh nổi tiếng mà chị chưa từng biết. Chị kể, năm vừa rồi, khi nhận được giải thưởng Nhà nước, được 60 triệu, chị đã tiêu tốn quá nửa trong số tiền ấy và gần cả tháng trời, đi một tour du lịch vào tận Mũi Né, Cà Mau, Côn Đảo, Phú Quốc... Đi để lòng thảnh thơi, đi để lấy cảm hứng viết và có thời gian ngẫm ngợi về những tháng ngày mình đã sống, đã viết đã hoạt động văn học. Bởi có những lúc chị đã làm đến chức phó Tổng biên tập báo Người Hà Nội, Phó chủ tịch thường trực Hội văn học nghệ thuật Hà Nội. Số tiền còn lại, chị chuẩn bị in tuyển tập và sẽ xuất bản vào năm nay.

Tôi hỏi chị: có bao giờ chị nghĩ rằng, mình là một người bất hạnh? Chị cười. Ai trong đời sống chả có một nỗi bất hạnh nào đó. Mình khổ. Mình cô đơn. Mình buồn cũng là lẽ thường tình. Có nhiều người còn khổ hơn vạn lần mình thì sao. Mình nghĩ, cuộc đời mỗi con người đều đã được định đoạt bởi số phận, khó mà thay đổi được. Mình phải lạc quan sống tiếp và theo đuổi những đam mê của mình thôi.

Rồi chị bỗng nhìn xa xăm về cuối con đường có dòng người chạy xe dài dằng dặc. Phố sáng trưng ánh đèn cao áp và rực rỡ những ngôi nhà san sát cao tầng. Đã có điện lúc nào hai chị em cũng không biết. Chúng tôi không muốn vào nhà nữa, bởi không gian của đất trời cuối xuân cao vời vợi đầy quyến rũ, cả cái lành lạnh phả vào khuôn mặt hơi sương buổi tối. Riêng với tôi, cái ban công nhà chị ám ảnh hơn tất thảy mọi ban công tôi từng ngồi, là niềm hạnh phúc được thưởng thức cái dịu nhẹ e ấp của hương hoa bưởi, và ngồi cạnh tôi, là tác giả của nó, người đã bất tử hóa loài hoa này trong thi ca: nhà thơ Phan Thị Thanh Nhàn.

(Nguồn: An Ninh Thế Giới)

Trần Hoàng Thiên Kim

[Tina Vu]

Hương Thầm

Cửa sổ hai nhà cuối phố
Không hiểu vì sao không khép bao giờ.
Đôi bạn ngày xưa học cùng một lớp
Cây bưởi sau nhà ngan ngát hương đưa.

Giấu một chùm hoa sau chiếc khăn tay,
Cô gái ngập ngừng sang nhà hàng xóm,
Bên ấy có người ngày mai ra trận

Họ ngồi im không biết nói năng chi
Mắt chợt tìm nhau rồi lại quay đi,
Nào ai đã một lần dám nói ?

Hoa bưởi thơm cho lòng bối rối
Anh không dám xin,
Cô gái chẳng dám trao
Chỉ mùi hương đầm ấm thanh tao
Không dấu được cứ bay dịu nhẹ.

Cô gái như chùm hoa lặng lẽ
Nhờ hương thơm nói hộ tình yêu .

(Anh vô tình anh chẳng biết điều
Tôi đã đến với anh rồi đấy...)

Rồi theo từng hơi thở của anh
Hương thơm ấy thấm sâu vào lồng ngực
Anh lên đường
Hương thơm sẽ theo đi khắp

Họ chia tay
Vẫn chẳng nói điều gì
Mà hương thầm thơm mãi bước người đi


Không chắc chắn

Vắng anh tôi không khóc không buồn
Gặp anh tôi không thấy choáng váng
Nhưng xa lâu tôi thấy mình thiếu thốn
Tôi thấy mình mong nhớ ai
Và lòng buồn tôi lại hỏi tôi
Tình yêu hay tình bạn?

Anh đi xa tôi không nhớ ngay đâu
Nhưng thỉnh thoảng anh hiện về trong tâm trí
Tôi băn khoăn suy nghĩ
bạn hay yêu?

Đôi khi tôi có chuyện khổ đau
Tôi không nghĩ phải cùng anh thổ lộ
Chân cứ bước lang thang trên phố
Bỗng bất ngờ tới trước cửa nhà anh
Cái gì với tôi đây
bạn hay yêu đó?

Và một tối ngoài trời mưa gió
Dưới ánh đèn ta trò chuyện lan man
Tôi tưởng mình chết đi trong sự dịu dàng
Nhưng trái tim đập dồn cho biết tôi còn sống
Trái tim đập vang câu hỏi lớn
bạn hay yêu?


Nếu anh trở lại

Nếu trở lại cùng em xin anh đừng để quên ánh mắt
Nếu trở lại cùng em xin anh đừng để quên nụ cười
Vì mùa xuân đã trở lại rồi
Đất cằn khô đã xanh mướt cỏ tươi
Vườn khô héo lá cành đã rợp trời hoa nở
Có lẽ nào nét mặt anh ủ rũ
Có lẽ nào trái tim anh buồn đau?
Nếu bây giờ ta trở lại cùng nhau
Em chẳng nhớ đâu những ngày ta xa cách
Em chẳng nhớ đâu những ngày anh vắng mặt
Em không nhớ gì chuyện đó đâu anh
Ta đã có cùng nhau bao năm tháng trong lành
Em chỉ gửi nềim vui
chỉ ghi nhớ nét mặt anh tươi rói
Hãy trở lại cùng em như mùa xuân đã tới


Bàn tay

Bàn tay em để trần
Ngón đan vào năm tháng
Dẫu đêm đông buốt tê
Hay trưa hè cháy nắng.
Bàn tay như ánh mắt
Nói chiều sâu tâm tư
Cũng dịu dàng mở khép
Đón nhận và đưa cho
Bàn tay em âu lo
Khi đắp đê mùa lũ
Lại bàn tay cần cù
Cơm nước rồi may vá
Hè tay làm làn gió
Quạt cho anh giấc nồng
Đông- ngón như tia nắng
Tay nhen lên bếp hồng
Và khi em ngồi viết
Tay như có tâm hồn
Lúc ngập ngừng suy nghĩ
Khi lướt như sóng dồn
Chỉ mỗi lần đặt nhẹ
Trên vầng trán của anh
Bàn tay em yên nghỉ
Sau bao nhiêu nhọc nhằn


Bất ngờ

Bất ngờ ai bỗng gọi “em’’
Cho tôi bối rối lặng im mỉm cười
Bất ngờ ở tuổi bốn mươi
Băn khoăn bỡ ngỡ như hồi mười lăm
Bất ngờ từng bữa cơm ăn
Tiếng cười đầm ấm nếp nhăn bỗng nhoà
Bất ngờ bề bộn cửa nhà
Áo đàn ông giặt sao mà thương thương
Muốn quăng trăm việc đời thường
Một mình thôi, với yêu thương bất ngờ


Núi, biển, em và anh

Ở một nơi núi thò chân xuống biển
Khoảng trắng nhỏ nhoi là bãi cát ta ngồi
Anh yêu núi còn em thì thích biển
Tự bao giờ núi và biển sánh đôi

Núi với biển cứ nhoài người ra mãi
Biển xô vào nên sóng vỗ âm vang
Anh yêu núi, anh ngồi ngăn sóng lại
Em dang tay, sợ núi lăn ra dần

Bãi cát ta ngồi nhỏ nhoi như vạt áo
Là đại dương của biển đấy em ơi
Là lũng thấp, đèo cao núi không leo nổi
Biển kề bên mà chẳng thể ôm vào

Cái khoảng cách giữa hai ta cũng vậy
Một gang tay dù vời vợi muôn trùng
Em xích lại hay chờ anh xích lại
Biển xô vào sao núi cứ phân vân ?

Nếu lỡ hẹn biển vẫn nằm nguyên đấy
Sóng ra khơi, rồi sóng lại quay về
Núi giận dỗi, núi chẳng đi đâu được
Trói buộc rồi tình ái với nhiêu khê

Em yêu biển nhưng em không là biển
Khi xa nhau đâu biết lối quay tìm
Anh yêu núi và anh không là núi
Bước chân nào đứng lại với thời gian

Cho nên núi dẫu thò chân xuống biển
Vẫn chừa ra một khoảng trắng ta ngồi
Anh yêu núi còn em thì thích biển
Vẫn để dành một nỗi nhớ chia đôi!


Rồi có thể

Rồi có thể ta nhìn nhau ngượng ngập
Anh đi cùng cô gái khác xinh tươi
Tôi cố để không rơi nước mắt
Còn ai đâu thương mến dỗ cho nguôi

Rồi có thể vợ và con ríu rít
Anh nhẹ nhàng quên hết chuyện đôi ta
Anh hối hả đón cuộc đời hạnh phúc
Tôi bàng hoàng mãi chẳng hiểu ra

Rồi có thể đắng cay và đơn độc
Sao hôm nay tôi vẫn thấy yêu đời
Mỗi ngày sống có bao điều đẹp quá
Khi chiều về anh nháy mắt chào vui

Chỉ một phút sống cùng nhau như thế
Tôi đã mang theo đến trọn đời


Con đường

Nếu anh đi với người yêu
Chỉ mong anh nhớ một điều nhỏ thôi
Con đường ta đã dạo chơi
Xin đừng đi với một người khác em

Hàng cây nay đã lớn lên
Vươn cành để lá êm đềm chạm nhau
Hai ta không biết vì đâu
Hai con đường rẽ ra xa nhau hoài

Nếu cùng người mới dạo chơi
Xin anh tránh nẻo đường vui ban đầu

[TRUNG]

Thơ PTTN có lẽ nổi tiếng nhất là bài Hương Thầm nhờ nó được...phổ nhạc.

[Sponsored content]