Bánh chưng ngày Tết

[Lệ Dung]

Dân tộc nào cũng có thức ăn truyền thống. Song chưa thấy dân tộc nào có một thức ăn vừa độc đáo, vừa ngon lành, vừa bổ, vừa gắn liền với truyền thuyết dân tộc lâu đời, lại vừa có nhiều ý nghĩa sâu xa về vũ trụ, nhân sinh như bánh chưng, bánh dầy của Việt Nam.

Bánh chưng hình vuông, màu xanh, tượng trưng trái Đất, âm. Bánh dầy hình tròn, màu trắng, tượng trưng Trời, dương, thể hiện triết lý Âm Dương, Dịch, Biện chứng Đông Phương nói chung và triết lý Vuông Tròn của Việt Nam nói riêng.

Bánh chưng âm giành cho Mẹ, bánh dầy dương giành cho Cha. Bánh chưng bánh dầy là thức ăn trang trọng, cao quí nhất để cúng Tổ tiên, thể hiện tấm lòng uống nước nhớ nguồn, nhớ công ơn sinh thành dưỡng dục to lớn, bao la như trời đất của cha mẹ.

Theo truyền thuyết, bánh chưng bánh dầy có từ thời Vua Hùng Vương thứ 6, sau khi phá xong giặc Ân.Vua muốn truyền ngôi cho con, nhân dịp đầu xuân, mới hội các con mà bảo rằng: ”Con nào tìm được thức ngon lành để bày cỗ có ý nghĩa hay thì ta truyền ngôi cho”.

Các con trai đua nhau kiếm của con vật lạ, hy vọng được làm vua. Người con trai thứ mười tám của Hùng Vương thứ 6 là Lang Lèo (tên chữ gọi là Tiết Liêu), tính tình thuần hậu, chí hiếu, song vì mẹ mất sớm, không có người mẹ chỉ vẽ cho, nên rất lo lắng không biết làm sao, bỗng nằm mơ thấy Thần Đèn bảo: ”Vật trong trời đất không có gì quí bằng gạo, là thức ăn nuôi sống người. Nên lấy gạo nếp làm bánh hình tròn và hình vuông, để tượng trưng Trời Đất. Lấy lá bọc ngoài, đặt nhân trong ruột để tượng hình cha mẹ sinh thành”.

Lang Lèo (sau có người gọi Lang Liêu) tỉnh dậy, mừng rỡ làm theo lời Thần dặn, chọn gạo nếp, đậu xanh thật tốt, thịt lợn (heo) ba rọi dày thật tươi.

Đến hẹn, các lang (con vua) đều đem cỗ tới, đủ cả sơn hào hải vị. Lang Lèo chỉ có bánh Dầy bánh Chưng. Vua lấy làm lạ hỏi, ông đem thần mộng tâu lên. Vua nếm bánh, thấy ngon, lại khen có ý nghĩa hay, bèn truyền ngôi cho Lang Lèo, tức đời vua Hùng Vương thứ 7.

Từ đó, cứ đến Têt nguyên đán hay các đám cưới, đám tang, dân gian bắt chước làm theo, sau thành tục lệ để cúng Tổ tiên, cúng Trời Đất.

Bánh chưng độc đáo, sáng tạo, đậm đà bản sắc dân tộc còn ở những vật liệu và cách gói, cách nấu. Lúa gạo thì tượng trưng cho nền văn hóa lúa nước, nhiệt đới, nóng và ẩm, được chế biến dưới nhiều hình thức khác nhau, mang tính đậm đà bản sắc dân tộc Việt Nam hay Đông Nam Á. Người Trung Hoa ưa chế biến từ bột mì hơn; người Ấn Độ thì ưa chế biến từ kê…

Thịt lợn hay heo được coi là lành nhất, nên các bệnh viện ngày nay thường chỉ sử dụng lọai thịt heo chứ không dùng thịt bò hay thịt gà là thức ăn chính cho bệnh nhân. Người Việt thích thịt luộc hay nấu. Đậu xanh vừa ngon lành vừa bổ dưỡng. Bánh chưng như thế rất nhiều chất, đặc trưng của các món ăn Việt Nam.

Độc đáo hơn nữa, khi nấu trong một thời gian khá dài thường trên 10 tiếng, phải để lửa râm râm, bánh mới ngon. Nấu bằng lò gas, tuy nhanh, nóng quá cũng sẽ không ngon. Vì được gói bằng lá dong, bánh chưng vừa xanh vừa đẹp, thơm hơn lá chuối. Phải gói thật kín, không cho nước vào trong, bánh mới ngon. Lạt phải buộc thật chật, chắc; gói lỏng tay, ăn không ngon. Song nếu chắc quá, bánh cũng không ngon.

Tuy gọi là luộc (người Việt Nam thích luộc, người Trung Quốc thích quay), song vì nước không tiếp xúc với vật liệu được luộc, nên lại là hình thức hấp hay chưng (chưng cách thủy), khiến giữ nguyên được chất ngọt của gạo, thịt, đậu!

Có lẽ vì cách chế biến bằng chưng, nên mới gọi là bánh chưng. Vì thời gian chưng lâu nên các hạt gạo mềm nhừ quyện lấy nhau, khác hẳn với xôi khi người ta “đồ”, khi hạt gạo nhừ quyện vào nhau như thế, người ta gọi bánh chưng “rền”. Vì nấu lâu như thế, các vật liệu như thịt (phải là thịt vừa nạc vừa mỡ mới ngon; chỉ thịt nạc, nhân bánh sẽ khô), gạo, đậu đều nhừ. Cũng vì thời gian chưng lâu, khiến các chất như thịt, gạo đậu nhừ, có đủ thời gian chan hòa, ngấm vào nhau, trở thành hương vị tổng hợp độc đáo, cũng mang một triết lý sống chan hòa, hòa đồng của dân tộc ta.

Cách chế biến như thế rất độc đáo, công phu. Bánh chưng nhất là bánh dầy có thể để lâu được. Khi ăn bánh chưng, người ta có thể chấm với các lọai mật hay với nước mắm thật ngon, giàu chất đạm; cũng có thể ăn thêm với củ hành muối, củ cải dầm hay dưa món… Dân Bắc Ninh xưa thích nấu bánh chưng, nhân vừa thịt vừa đường!

Bánh chưng, bánh dầy quả thật là một món ăn độc đáo có một không hai của dân tộc. Bánh chưng là một trong những bằng chứng cụ thể chứng tỏ văn hóa ẩm thực Việt Nam có nhiều tiềm năng khiến Việt Nam trở thành một cường quốc về văn hóa ẩm thực!



HÃN NGUYÊN NGUYỄN NHÃ
(Tiến sĩ sử học, trưởng Nhóm Nghiên Cứu Văn Hóa Ẩm thực VN)

[dangphuong]

Người Hà Nội gói bánh chưng Tết

Không khí xuân Canh Dần như tràn ngập khi hình ảnh một gia đình tại xã Duyên
Hà, huyện Thanh Trì tấp nập gói bánh chưng phục vụ Tết.





Lọc thịt. Thịt ba chỉ và nạc vai phù hợp nhất với bánh chưng.



Đỗ xanh sau khi đãi, giã được nặn thành miếng rồi bọc ra ngoài thịt lợn.




Không khí Tết càng đầm ấm hơn khi hình ảnh hai bà cháu ngồi nặn từng miếng đỗ xanh



Quây quần gói bánh chưng.





Bánh chưng được làm bằng những tấm lá dong xanh ngắt.



Bánh chưng xanh với lạt buộc chắc chắn.



Cho vào thùng chuẩn bị nấu.



Xếp chặt chẽ tạo độ chắc cho bánh.




Sau nhiều giờ, một chiếc bánh chưng đã được vớt ra rổ.

[Lệ Dung]

Giai đoạn quan trọng hơn cả là khi...măm măm mà DP quên nói tới

[Lệnh Hồi Xuân]

Nếu phía Bắc, bánh chưng là lễ vật không thể thiếu trên mâm cúng ngày Tết thì ở phía Nam
từ miền Trung trở vào mọi người đều xem bánh tét là loại bánh không thể
thiếu ở mỗi nhà. Người Nam Bộ dù năm đó có khó khăn vất vả đến mấy ngày
cuối năm vẫn gói năm bảy đòn bánh trước là biếu cha mẹ, anh em, hàng
xóm láng giềng sau là bày lên mâm cúng giao thừa và ông bà tổ tiên.
Bánh Tét

Thường thì ngày tết có 30 người mẹ người chị trong gia đình đã lo gói
bánh vào ngày 29 để kịp có bánh rước ông bà ngày 30, nếu năm đó chỉ có
ngày 29 thì 28 đã làm. Gạo nếp gói bánh thì chuẩn bị cả tuần trước đó,
lá chuối cũng róc phơi sẵn cho héo, dây lạt thì tước từ thân chuối
tươi. Nhân bánh có thể ngọt hoặc mặn tùy theo ý thích của gia đình như
chuối chín, đậu và thịt mỡ hoặc chay. Ngày gói bánh từ sáng sớm mọi
người đã chia nhau công việc của mình, người khéo tay nhất sẽ lo việc
xào nếp, làm nhân, những người còn lại kẻ lau lá, xé lạt, người chuẩn
bị nồi nước thật to để nấu bánh. Có thể nói hôm ấy là ngày vui nhất
trong nhà vì mọi người quây quần bên nhau trò chuyện rôm r

Bánh gói xong đòn nào sẽ chuyền tay cho người canh giữ nồi nước. Khâu
cuối cùng này rất quan trọng, nếu nước ít không sấp mặt bánh lửa không
đều, nếp sẽ nín coi như mẻ bánh hỏng và theo quan niệm dân gian thì năm
mới nhà ấy lận đận, kém may mắn. Đòn nào đẹp, gói khéo sẽ dành biếu cha
mẹ và cúng ông bà. Theo bí quyết từ xưa thì bánh sau khi nhấc từ nồi ra
sẽ cho ngay vào thau nước lạnh để bánh nguội và xanh lá, tiếp đến ép
cho bớt nước và treo ngay vào chỗ thoáng mát cho bánh dẽ lại. Những đòn
bánh ngon như thế sẽ để được cả tuần lễ bên ngoài mà không hư.

Theo tục xã giao từ xưa của người Việt thì nhà nào cũng biếu nhau cặp
bánh cho đẹp lòng, ngày mồng một tấm bánh cắt ra khéo léo, thơm ngon cả
nhà đều vui, năm mới tràn đầy hạnh phúc. Ngày trước năm nào nhà ai cũng
gói bánh nhưng theo thời gian thói quen này giản lược đi, người ta chọn
đặt mua từ những hàng gói bánh khéo để biếu tặng nhau.

Trong ba ngày tết bánh tét trở thành món ăn chủ lực thay cơm, chỉ cần
dĩa dưa món, kiệu, rau muống ngâm chua ngọt, vài khoanh bánh tét và dĩa
thịt kho hột vịt đã thành bữa ăn ngon miệng. Hết ba ngày tết ngán vị
nếp nấu dẻo ngậy, bà nội trợ sẽ chuyển sang món bánh tét chiên nóng
giòn cũng hấp dẫn không kém. Cứ thế hết tết, bánh tét hoàn thành sứ
mệnh của mình một cách vui tươi, đầm ấm bên mâm cúng ông bà, bữa cơm
gia đình. Vì thế mà từ bao năm qua người miền Nam dù cho có thế nào đi
nữa vẫn không bao giờ quên hương vị bánh tét trong những ngày trọng đại
đầu năm.

'

[Tina Vu]

Không thể thiếu dưa giá, dưa món và củ kiệu ăn kèm quý vị ơi !
Xin mời qua nhà bếp của Chị Lida bảo đảm sẽ rinh về được vài hũ ...

[Sponsored content]