Sách: Đạo gì? Đại Đức Thích Trí Siêu

[vânsơn]

Tỳ
Kheo Thích Trí Siêu
Email:

trisieu@trisieu.com

Website:
http://trisieu.free.fr

...................................................................................

Tình thương

Như đã nói ở vài trang trước, sau một thời
gian đi tu, tim tôi hình như khô cằn lại. Dù hai chữ từ bi tôi vẫn thường
đọc, thường nhớ nhưng nó chỉ là khái niệm tri thức. Tôi đã quán chiếu
nhiều về tình thương ngay từ lúc còn ở Trung học. Tôi thấy những đôi nam
nữ yêu nhau đắm đuối nhưng không lâu bền. Do đó mặc dù tôi cũng có bạn gái
hồi còn học lớp 10 (đệ tam) nhưng không dám yêu hết mình vì nếu yêu thật
nhiều mà lỡ người kia bỏ mình thì sao? Chắc chắn sẽ khổ nhiều. Thôi thì
đành yêu nửa chừng, lỡ người kia có bỏ thì mình cũng chỉ khổ phân nửa thôi.
Lên Ðại Học, tôi thấy các cô gái Việt Nam
con nhà nho giáo, thấm nhuần quan niệm môn đăng hộ đối, đi chơi với bạn
trai chỉ tìm những người có bằng cấp bác sĩ, kỹ sư... Như thế đâu còn tình
nghĩa gì nữa! Nếu cố gượng yêu nhau thì đó là một thứ tình yêu điều kiện,
tiếng Pháp gọi là amour conditionnel. Tôi yêu anh vì anh có bằng bác sĩ,
kỹ sư, vì anh sẽ thỏa mãn những ước muốn của tôi. Thêm quan niệm cổ hủ của
nho giáo, cha mẹ đặt đâu con ngồi đó, trai gái cưới nhau vì tiền, vì danh,
vì lợi, đâu phải vì tình. Những cuộc hôn nhân như vậy, dùng lý trí tính
toán hơn thiệt, bóp chết con tim đâu còn cơ hội cho tình thương hồn nhiên
phát triển.
Ngẫm thấy tình thương không có thật, con
người sống với nhau chỉ vì ích kỷ lợi mình, nên tôi không thương nữa, nếu
có thì chỉ còn thương hại mà thôi.
Ðến khi vào Ðạo tôi được học hai chữ từ bi.
Từ là ban vui, bi là cứu khổ. Có nhiều Thầy muốn đề cao Ðạo Phật, dạy rằng
từ bi bao la rộng lớn hơn chữ bác ái của Ðạo Chúa, vì bác ái chỉ là lòng
thương người thôi, không cứu khổ rốt ráo như Ðạo Phật.
Nhưng phải có thương thì mới ban vui cứu khổ
được chứ! Cha mẹ có thương con thì mới mua đồ chơi cho con vui, thấy con
buồn khóc thì âu yếm dỗ dành.
Nếu tôi không thương bạn mà bị bắt phải ban
vui cho bạn thì hơi khó làm. Nếu có làm chăng nữa thì đó là sự ban vui
cưỡng ép, đâu phải phát xuất từ tấm lòng (quả tim). Nhiều lúc tôi rất ghét
bạn nhưng cũng phải đối xử từ bi, vì nếu không người ta sẽ bảo rằng tôi
không phải là người tu hành. Như thế là từ bi bất đắc dĩ.
Dịch từ bi là ban vui cứu khổ nghe xuôi tai
và đơn giản nhưng làm mất ý nghĩa của tình thương .
Từ bi thường đi cùng với hỷ xả. Từ bi hỷ xả
là bốn đức tính cao đẹp mà danh từ Ðạo Phật gọi là Tứ Vô Lượng Tâm. Tiếng
sanskrit là Brahma-Vihara, có nghĩa là nơi ở của Phạm thiên, hoặc Apramana
là vô lượng.
Từ (maitri): tình thương yêu.
Bi (karuna): lòng thương xót.
Hỷ (mudita): mừng lây với cái vui của kẻ khác.
Xả (upeksha): bình đẳng đối với mọi người dù thân hay thù.
Tại sao gọi là vô lượng? Bởi vì chúng sinh
vô lượng nên bốn đức tính này cần phải tỏa đến khắp chúng sinh. Không phải
chỉ thương yêu vài người thân trong gia đình bạn bè quyến thuộc mà phải
thương yêu tất cả chúng sinh. Không phải chỉ thương xót một nhóm người hay
một quốc gia mà phải thương xót tất cả mọi loài trên trái đất.
Trên lý thuyết thì bao la như thế, nhưng
thực tế nhiều khi một người tôi còn không thương nổi làm sao thương hết
chúng sinh. Người đầu tiên mà tôi cần thương yêu đó chính là bản thân tôi.
Nếu tôi không biết thương yêu tôi thì làm sao tôi có thể thương yêu kẻ
khác được? Thương tôi ở đây không phải là thương cái ngã (égo) của tôi, mà
là thương hết toàn thân tâm tôi (tout mon être). Không nên lầm lẫn giữa
cái ngã (égo) và con người (être). Thí dụ tôi chỉ cao 1m50, so với người
khác thì hơi lùn thấp nên tôi phải đi giầy cao gót để người ta khỏi thấy
tôi lùn. Cái ngã của tôi muốn thấy tôi cao 1m60, nhưng con người thật của
tôi chỉ cao 1m50. Khi mang gót cao soi gương, tôi thấy tôi đẹp hơn và tôi
yêu tôi hơn, đó là tôi đang yêu cái ngã của tôi. Khi bỏ giầy gót ra, nhìn
gương thấy mình lùn nên tôi không yêu con người của tôi nữa. Nếu tôi biết
thương tôi thì tôi đón nhận tất cả cao thấp, đẹp xấu, đó gọi là bình đẳng.
Có nhiều người chỉ thích người khác khen mình đẹp tốt, đạo đức, không
thích nghe nói đến tính hư tật xấu của mình. Ðó là ái ngã, yêu cái ngã của
mình. Ngã là một khái niệm, ý niệm về cái ta không đúng với sự thật.
Tôi là một Thầy tu, tôi cho rằng tôi đạo
đức, thông hiểu kinh điển, tu hành thanh tịnh, v.v... Ðó là tôi đang đúc
kết một cái Ta (ngã) về tôi, cái Ta này tôi chỉ muốn thấy nó đẹp tốt và
tôi từ chối ngoảnh mặt làm ngơ với những phần xấu dở trong tôi. Như vậy
tôi đâu có biết thương toàn thể con người của tôi. Nếu tôi chỉ thấy mình
là người đạo đức thông kinh điển thì tôi đâu cần tu hành làm gì nữa và cái
ngã của tôi sẽ thấy tôi xứng đáng làm Thầy thiên hạ. Nếu tôi không thấy
không thương những phần xấu dở trong tôi thì tôi cần gì phải tu nữa vì tu
là sửa tánh hư tật xấu. Chính những phần xấu dở trong tôi, niềm đau nỗi
khổ của tôi mới cần tình thương, cần được chuyển hóa và cứu độ. Nếu tôi
không biết thương yêu những phần này mà chỉ thích ngắm nghía yêu mến cái
ngã tốt đẹp của tôi thì còn gì là từ bi nữa?
Trước khi nói đến từ bi cứu độ chúng sinh,
ta cần phải xét lại xem ta đã biết thương chính con người của ta chưa? Hay
là ta chỉ biết thương cái ngã, thương những khái niệm về ngã. Cái ngã của
tôi muốn tôi có một ngôi chùa to nhất nên tôi phải hăng say vận động, tích
cực gom góp tài chánh, quên ăn bỏ ngủ đến khi nào xong ngôi chùa mới hài
lòng. Như thế tôi đâu có biết thương thân tâm của tôi cần ăn ngủ điều độ,
tôi chỉ lo phục vụ cho cái ngã của tôi thôi.
Trở về Tứ Vô Lượng Tâm, tuy có bốn nhưng chỉ
cần một là đủ, đó là tình thương (maitri). Có thương thì đương nhiên sẽ có
xót. Bạn thương con bạn thì khi nó khổ chắc chắn bạn sẽ xót xa tìm cách
cứu giúp nó. Có thương thì mới có sự thông cảm, có thông cảm thì mới có
thể chia mừng được với người khác. Bạn thương con bạn, khi thấy nó thi đậu
bạn cũng mừng lây. Có thương thì mới có thể đối xử bình đẳng được. Bởi vậy
chỉ cần làm sao khơi dậy và làm tăng trưởng tình thương thì ba đức tính
kia sẽ đầy đủ.
Nhưng làm sao khơi dậy tình thương? Tôn giáo
nào cũng rao giảng tình thương, nhưng sao con người vẫn chưa biết thương
yêu nhau? Không những thế mà lại còn nhân danh tôn giáo để chém giết nhau.
Tôn giáo dạy người ta tình thương để phục vụ
tôn giáo, dạy tình thương với những giáo điều. Những vị giáo chủ ra đời để
phục vụ chúng sinh, lấy tình thương cảm hóa con người, nhưng đệ tử nối
tiếp đời sau không có khả năng thương yêu rộng lớn như các ngài nên bắt
buộc phải hệ thống hóa giáo lý và vô tình dần dần đóng khung tình thương.
Nếu thương Phật thương Chúa thì phải làm thế này thế nọ, phải hy sinh tánh
mạng bảo vệ tôn giáo, nhiều khi sùng tín quá khích sẵn sàng chém giết vì
tôn giáo.
Tôn giáo ra đời để phục vụ tình thương chứ
không phải lấy tình thương để phục vụ tôn giáo.
Tình thương không thể tìm thấy trong những
buổi lễ cầu kinh, trong sự nghiên cứu kinh điển hay nghe giảng giáo lý mà
tìm thấy ngay trong sự sống, trong sự tiếp xúc hằng ngày. Tình thương cần
được biểu lộ và thể nghiệm qua ba cửa: thân, khẩu, ý và phát xuất từ tấm
lòng (quả tim) chứ không phải từ trí óc.
Tình thương mà tôi muốn nói ở đây không phải
là thứ tình yêu nam nữ, tình bạn hoặc tình thương cha mẹ con cái. Ðương
nhiên những thứ tình kia cũng là một thứ tình khá đẹp, một phần nhỏ của
tình thương và là một đề tài bất tận cho những thi sĩ, văn sĩ và nhạc sĩ.
Tôi có thể nói quanh nói quẩn về tình thương
nhưng tốt hơn hết bạn hãy theo tôi vào một công viên hoặc một khu rừng,
một cánh đồng rồi bạn hãy nằm úp mặt xuống đất, dang hai tay ra như đang
ôm quả đất và nói thầm với quả đất rằng bạn thương quả đất, biết ơn và cảm
ơn quả đất. Sau đó bạn đứng dậy đi tìm một cây nào khá to lớn, cành lá sum
sê, và bạn hãy dang hai tay ôm thân cây vào lòng, hít thở nhẹ nhàng lắng
nghe tiếng nói của cây. Nếu tâm bạn lắng và cây kia cảm nhận được tình
thương của bạn nó sẽ trả lời.
Nếu tim bạn đang khô héo vì bị loài người vô
tình hất hủi từ khước, bạn hãy hướng tình thương của bạn đến thiên nhiên
đi. Thiên nhiên và vũ trụ rất cần tình thương của bạn. Tình thương vô điều
kiện (amour inconditionnel). Bạn hãy thương cỏ, thương cây, thương mây,
thương gió đi. Tình thương là một năng lượng cần được lưu chuyển và trao
đổi. Xin nhớ tình thương không phải là một khái niệm mà là một kinh
nghiệm.

Ðạo Gì?

Ðọc đến đây bạn có thấy tôi còn là một Thầy
tu Phật Giáo chánh tông nữa không hay là đã bị nhiễm nhiều thứ "ngoại
đạo"? Nhiễm như vậy là tốt hay xấu?
Tôi xuất thân từ Ðại Thừa, tu tập thiền Tiểu
Thừa, sau theo Kim cang thừa và bây giờ tôi đang theo "Ðạo gì"? Ðạo gì vì
cho nó tên gì cũng được, cái đó không quan trọng. Quan trọng ở chỗ tôi có
sống thực được với chính mình hay không, có vượt qua được những khái niệm
chấp trước nhị biên của tôn giáo hay không?
Theo "Ðạo gì" thì không có gì tốt hay xấu,
chỉ có những kinh nghiệm khổ đau hay sung sướng để tiến hóa. Có người cần
kinh nghiệm khổ đau để trưởng thành, có người cần kinh nghiệm sung sướng
để nghỉ xả hơi trên quãng đường luân hồi bất tận.
Ðạo Chúa phát xuất từ nước Do Thái, nhưng
ngày nay dân Do Thái đâu có theo Ðạo Chúa mà theo Ðạo Do Thái (Judaisme).
Ðạo Phật bắt nguồn từ Ấn Ðộ nhưng hiện nay đa số dân Ấn theo Ấn Ðộ Giáo
(Hindouisme) chỉ có khoảng ba phần trăm theo Phật Giáo. Như vậy Ðạo nào
hay nhất?
Nhiều năm về trước, khi mới ra làm giảng sư
tôi hăng say biện luận cho Ðạo Phật là Ðạo hay nhất. Ðó chỉ vì tôi chưa
được học về những Ðạo khác. Gần đây, sau khi ra thất được đọc quyển "Hành
trình về phương Ðông" do Nguyên Phong dịch, tôi như bừng tỉnh sung sướng
thấy được những chân trời mới. Thấy chân lý không phải là sở hữu của riêng
một tôn giáo nào. Chẳng cần tham vọng nói đến chân lý, tôi chỉ muốn tập
sống với thương yêu, hiểu biết, thông cảm và tha thứ.
Sau đây tôi xin trích dịch một bài trong báo
Prema số 28 nói về "Ðạo hay nhất" của Sathya Sai Baba, một đạo sư Ấn Ðộ
hiện đại.
Thuở xưa có một ông vua hiền đức, cai trị
công bằng, dân chúng trong nước sống thanh bình. Một hôm, dưới sự đề nghị
của cận thần tả hữu, vua triệu tập tất cả trưởng lão tôn túc của các tôn
giáo trong nước. Khi tất cả có mặt đầy đủ, vua nói:
- Thưa các vị giáo chủ, hôm nay ta mời các
vị tới đây bàn luận vì ta muốn chọn một Ðạo trong các Ðạo để tôn lên làm
quốc giáo. Ta đặt niềm tin nơi các vị, với sự minh triết xin các vị hội
thảo bàn luận với nhau để tìm cho ta một Ðạo nào hay nhất, đáng được hưởng
ân phúc của hoàng gia. Ðạo nào cũng được miễn sao mọi người đều đồng ý
kính phục, không ai có thể bắt bẻ hay chối cãi.
Trải qua nhiều năm mà vua vẫn chưa được trả
lời, bởi vì ai cũng cho Ðạo của mình là hay nhất, nhưng người khác lại
không chịu. Cứ thế mà tranh luận giằng co từ năm này sang năm khác. Rồi
một hôm, có một hiền giả du phương ghé qua nước của nhà vua nọ. Sau khi
nghe chuyện nhà vua tìm một Ðạo hay nhất mà chưa ra, bèn đến xin yết kiến
nhà vua:
- Tâu bệ hạ, tôi có thể chỉ cho bệ hạ một
Ðạo hay nhất mà không ai có thể bắt bẻ hay chối cãi được.
Vua nghe qua rất đỗi vui mừng vì hy vọng của
mình sắp được toại nguyện sau bao năm dài trông đợi.
- Thật vậy sao! Xin hiền giả hãy nói cho ta
nghe ngay lập tức. Ta đã chờ giờ phút này quá lâu rồi!
- Xin bệ hạ kiên nhẫn một chút. Tôi sẽ tiết
lộ cho bệ hạ tên của Ðạo này ở một nơi thật yên tĩnh vắng vẻ. Ðúng trưa
mai xin hẹn bệ hạ ở bờ sông Hằng, chúng ta sẽ vượt sông qua bờ bên kia và
ở đó tôi sẽ nói cho bệ hạ biết tên của Ðạo này.
Sang ngày mai, đúng hẹn, vua và vị hiền giả
gặp nhau tại bờ sông Hằng. Vua ra lệnh cho một chiếc thuyền đến gần để chở
hai người sang bờ bên kia. Khi chiếc thuyền đến gần, vua sửa soạn bước lên
thì hiền giả chặn lại, nói rằng ông ta muốn khám xét lại chiếc thuyền coi
có tốt và bảo đảm không.
- Chiếc thuyền này không được vì có một
miếng ván bị nứt ở dưới đáy, nước có thể tràn vào. Hiền giả thưa.
Vua lại gọi chiếc thuyền khác đến. Sau khi
khám xét, vị hiền giả tìm thấy vài miếng ván bên hông thuyền hơi lỏng vì
thiếu đinh. Nhà vua lại gọi một chiếc khác đến. Sau khi khám xét kỹ càng,
hiền giả lại từ chối vì lý do nước sơn của thuyền đã bị tróc.
Cứ như thế, vua gọi hết chiếc thuyền này đến
chiếc thuyền khác, chiếc nào hiền giả cũng moi ra được khuyết điểm. Dần
dần nhà vua mất kiên nhẫn, chiều đã qua, hoàng hôn sắp đến. Sau cùng vua
không nhịn được nữa:
- Thưa hiền giả! Từ trưa tới bây giờ, ta đã
gọi biết bao nhiêu chiếc thuyền, chiếc nào ngài cũng từ chối hết. Xin hỏi
ngài, thuyền tróc sơn một chút hoặc thiếu vài ba cái đinh thì đã có sao?
Nó vẫn có thể đưa mình qua sông được kia mà! Sao ngài lại để ý đến những
khuyết điểm nhỏ nhặt như vậy.
Lúc bấy giờ vị hiền giả nhìn vua mỉm cười
nói:
- Bệ hạ đã tự mình nhận thấy rằng dù có vài
ba khuyết điểm nhưng tất cả những chiếc thuyền kia đều có thể đưa mình qua
sông được. Cũng thế, tất cả Ðạo trong nước của bệ hạ đều giống như những
chiếc thuyền kia. Ðạo nào cũng có thể đưa bệ hạ đến sự thể nhập với Thượng
đế. Ði tìm khuyết điểm của nhiều Ðạo khác nhau là một điều vô ích, thiếu
sáng suốt. Bệ hạ hãy trở về lo việc triều đình, tiếp tục lấy đức trị dân
và hãy bình đẳng kính trọng các Ðạo giáo xem Ðạo nào cũng như Ðạo của
chính mình vậy.
Nghe xong, vua liền phục xuống chân vị hiền
giả đảnh lễ. Và khi ngẩng lên, vua sung sướng cảm thấy mình thực sự thấm
nhuần sự minh triết.

(Trích từ sách Đạo gì của ĐĐ Thích Trí Siêu_Phần cuối)

[Tphạm]

Dao nào cũng là dao

[Lưu Hà]

-Đạo ở đâu?
-Đạo ở trước mắt ta
-Sao tôi không thấy?
-Vì còn ta còn người nên chẳng thấy!
-Thế, không còn ta, không còn người thì mới thấy sao?
-Lúc đó, sẽ chẳng còn ai trả lời rằng: thấy hay không thấy nữa đâu!!!

[vânsơn]

-Đạo ở đâu?
-Đạo ở trước mắt ta
-Sao tôi không thấy?
-Vì còn ta còn người nên chẳng thấy!
-Thế...Không còn ta, không còn người thì ai thấy ai, cái gì thấy cái gì?
-Lúc đó, sẽ có người trả lời rằng: Thấy thì thấy, không thấy thì thôi!!!

[Sponsored content]