Hồi Ký Viết Dưới Hầm - Fyodor Dostoevsky

by dangphuong Mon Aug 13, 2012 7:47 pm

Lời chú của tác giả

Cả tập bút kí này lẫn tác giả của nó cố
nhiên chỉ là tưởng tượng. Tuy nhiên, nếu quan sát những hoàn
cảnh trong đó xã hội ta được hình thành, thì mẫu người tương
tự như tác giả tập bút kí này chẳng những có thể, mà còn
nhất định phải có trong xã hội ta.

Tôi muốn phác họa rõ nét hơn bình thường một chút cho độc
giả thấy một trong những nhân vật của thời đại vừa qua, một
trong những người đại diện của thế hệ còn sống đến bây giờ.
Trong phần đầu có tên gọi Dưới hầm này, nhân vật đó sẽ tự
giới thiệu về mình, trình bày những quan điểm của y và dường
như có ý muốn giải thích những lý do khiến y được sinh ra
trong xã hội chúng ta. Còn phần hai mới chính là những hồi
ức về một vài biến cố trong đời y.

Fiodor Mikhailovich Dostoievski

1864

4

"Ha! Ha! Ha! Cứ theo cái kiểu lập luận vừa rồi
của anh thì có lẽ cả trong sự đau răng anh cũng tìm thấy
khoái lạc đấy nhỉ?" - Quý vị sẽ cười mà bảo tôi như vậy.
"Chứ sao, đau răng cũng có cái thú của nó chứ" - Tôi đáp. Tôi
bị đau răng cả tháng trời nay nên tôi biết. Cố nhiên khi đau răng
người ta không tức giận một cách im lặng, mà người ta rên rỉ.
Nhưng đó là những tiếng rên không trung thực, đó là những
tiếng rên thâm độc; và toàn bộ vấn đề chính là ở sự thâm
độc này. Chính những tiếng rên đó nói lên cái khoái lạc của
kẻ bị đau; nếu không cảm thấy khoái lạc hắn đã chẳng rên làm
gì. Đó là một thí dụ hay thưa quý vị, tôi xin triển khai nó
ra.

Thứ nhất, những tiếng rên ấy biểu lộ toàn bộ cái vô ích
thấp hèn đối với ý thức của ta, toàn bộ quy luật của tạo
hóa mà tuy nhổ toẹt vào nó quý vị vẫn cứ đau khổ vì nó.
Còn nó vẫn thản nhiên như không. Chúng cũng phát biểu rằng tuy
quý vị biết rõ là không có kẻ thù nảo ở đây hết, nhưng quý
vị vẫn cứ đau đớn như thường, và dù có bao nhiêu các
Wagenheim 1 đi nữa thì quý vị vẫn cứ là nô lệ của những
chiếc răng đau, rằng nếu có cái bỗng dưng nảy ra ý cầu ước
cho anh khỏi đau, thì lập tức cái răng của anh sẽ khỏi đau
ngay, nhưng nếu người đó không muốn, thì những chiếc răng của
anh sẽ tiếp tục đau suốt ba tháng nữa. Và cuối cùng, nếu anh
vẫn không bằng lòng và tiếp tục phản kháng thì anh chẳng còn
cách nào khác để tự an ủi hơn là tự tát vào mặt mình, hay
đấm tay thật đau hơn nữa vào tường. Và chính từ những điều
nhục mạ giết người đó, từ những tiếng cười chế nhạo không
biết của ai đó bắt đầu gây cho anh cái cảm giác khoái lạc đôi
khi đạt tới độ cực khoái.

Thưa quý vị, tôi xin quý vị lúc nào đó hãy thử lắng tai nghe
tiếng rên của con người có học thức của thế kỉ XIX, lúc hắn
bị đau răng đã hai, ba hôm, khi tiếng rên của hắn đã không còn
giống tiếng rên của hôm đầu tiên, nghĩa là hắn rên không phải
chỉ vì răng đau, không như một anh nhà quê thô lỗ nào đó rên,
mà như một con người có học, con người mà văn minh Châu Âu đã
đụng tới, rên như một con người "đã tách rời hẳn cái gốc và
những nền tảng nhân dân", như bây giờ người ta thường nói 2 .
Tiếng rên của hắn nghe hằn học, xấu thói, và hầu như không bao
giờ dứt, đêm cũng như ngày. Mà hắn thừa biết rên như thế đâu
có ích gì cho hắn. Hắn biết rõ hơn ai hết rằng hắn chỉ làm
bực mình những người xung quanh và làm khổ hắn mà thôi, và
chính hắn, hắn cũng tự hành hạ hắn để chẳng được lợi lộc
gì hết. Hắn thừa biết gia đình và hàng xóm, mà tiếng rên
của hắn nhằm vào họ, đã bắt đầu thấy ghét và không tin chút
gì vào chuyện hắn bị đau răng nữa, và ai cũng thầm hiểu rằng
hắn có thể rên khác đi, giản dị hơn, đừng có rên ầm ầm lên
như thế, đừng có những kiểu cách như thế, và cho rằng hắn quan
trọng hóa vì độc ác. A, đó! Cái khoái lạc nằm trong chính sự hèn hạ
và tất cả những cái cố ý đó. "À! Tôi làm phiền các người hả, tôi xé
tim các người ra hả, tôi làm cả nhà mất ngủ hả? Càng tốt! Thì đừng ngủ
nữa! Nên biết là tôi đang đau răng đây! Dưới mắt các người tôi không
còn là một kẻ anh hùng như trước kia tôi muốn tỏ ra nữa, mà chỉ còn là
một tên độc ác, một chenapan 3 ! Càng tốt! Tôi còn sung sướng
là các người đã thấy con người thật của tôi! Các người khó chịu nghe
những tiếng rên khốn nạn của tôi phải không? Cho các người khó chịu!
Tôi sẽ rên to hơn cho mà xem đây này!…"

Quý vị vẫn chưa chịu hiểu? - Không, đúng là phải đạt tới trình độ nhận
thức sâu sắc mới hiểu được hết mọi sự tinh tế của cái khoái lạc xác
thịt này. Quý vị cười? Tôi rất hân hạnh. Thưa quý vị, cố nhiên những
câu pha trò của tôi rất vô duyên. Chúng rắc rối quá và nghe rất giả
tạo. Nhưng tất cả là do lòng không tự trọng của tôi mà ra: Lẽ nào một
con người có ý thức lại có thể tự trọng được, dù chỉ một chút thôi?

by dangphuong Mon Aug 13, 2012 7:55 pm

Đây là 1 tập truyện ngắn mà hồi nhỏ tui rất thích. Tui cứ tưởng là của Lev Tolstoi một văn sĩ người Nga. Tập truyện này đề cập tới những nghịch lý trong đời sống. Hóa ra không phải của Tolstoi... trí nhớ của tui đã càng ngày càng tệ.
Tui post truyện thứ 4 trước là bởi nó sẽ có liên quan tới bài viết mà tui sắp post lên HN.
Chúc các bạn đọc truyện vui vẻ.
dp

by dangphuong Tue Aug 14, 2012 8:28 pm

1

Tôi là một người bệnh hoạn… Tôi là một người
độc ác. Tôi là một người tẻ nhạt. Tôi chắc là tôi đau gan.
Nhưng tôi không biết tí gì về bệnh tình của mình và có khi tôi
cũng chẳng biết sự thực tôi đau chỗ nào nữa.

Tôi không đi chữa trị và cũng chưa bao giờ đi chữa trị, mặc dù
tôi rất thán phục y khoa và các vị bác sĩ. Thêm nữa tôi lại
là người mê tín kinh khủng, nghĩa là mê tín vừa đủ để vẫn
còn khâm phục y khoa (tôi có đủ học vấn để không mê tín, ấy
thế nhưng tôi vẫn mê tín như thường). Không, tôi không đi khám
bác sĩ chẳng qua là do tính độc ác. Nói thế chắc quý vị đâu
có thèm hiểu. Nhưng tôi thì tôi hiểu. Cố nhiên tôi không thể
cắt nghĩa cho quý vị tôi hành động độc ác như vậy là để
hành hạ ai, tôi thừa biết tôi đâu có thể "làm hại" các vị
bác sĩ bằng việc tôi không để cho họ chữa trị. Tôi hiểu hơn ai
hết rằng làm như thế tôi chỉ làm hại chính tôi chứ không ai
khác. Dù sao, tôi không đi khám bác sĩ chính là vì tính độc
ác. Tôi đau gan ư? Càng tốt! Cứ cho nó đau nữa đi!

Tôi sống như vậy đã lâu lắm rồi: có đến gần hai chục năm. Năm
nay tôi bốn mươi. Trước kia tôi là công chức, nhưng giờ tôi đã
nghỉ. Hồi đó tôi là một tên công chức độc ác. Tôi rất lỗ
mãng, và còn lấy làm sung sướng vì thế. Tôi không ăn hối lộ
của ai, vậy thì tôi phải có quyền tự thưởng cho mình cái thú
vui ấy chứ! (Câu pha trò hơi nhạt, nhưng tôi không xóa nó đi.
Khi viết ra câu này tôi tưởng lúc đọc lên nghe sẽ tế nhị lắm,
nhưng lúc này, khi thấy đó chỉ là trò làm phách một cách hèn
hạ thì tôi lại cố ý không xóa nó đi).

Khi có ai đến chỗ bàn giấy tôi ngồi để xin xỏ việc gì, tôi
thường nghiến răng trợn mắt với họ và cảm thấy một niềm
khoái lạc vô tả khi hành hạ được ai đó. Mà hầu như không bao
giờ tôi không thành công. Phần đông họ đều nhút nhát, rụt rè
cả - đám người xin xỏ ấy mà! Nhưng đôi khi cũng có những tên
làm phách lối, và trong số đó có một thằng cha sĩ quan làm
tôi ghét cay ghét đắng. Hắn dứt khoát không chịu khúm núm và
lúc nào cũng lê xền xệt thanh gươm một cách hết sức khả ố.
Suốt mười tám tháng trời tôi hằn học với hắn chỉ vì thanh
gươm đó, và cuối cùng tôi đã thắng: thằng cha về sau thôi không
dám kéo lê thanh gươm nữa. Dù sao chuyện đó xảy ra hồi tôi hãy
còn trẻ.

Nhưng thưa quý vị, quý vị có biết mấu chốt sự tức giận của
tôi là ở chỗ nào không? Tất cả mấu chốt là ở chỗ, cái làm
tôi điên tiết nhất chính là ở chỗ, ngay cả những lúc cáu
giận nhất, tôi luôn luôn cảm thấy xấu hổ nhận ra rằng tôi
chẳng những không phải là người độc ác, mà thậm chí còn không
phải là người hay cáu giận… và tôi cứ thích bày trò làm
ngoáo ộp dọa con nít để tự an ủi mình thế thôi. Tôi có thể
cáu sùi bọt mép, nhưng giá có ai mang cho tôi con búp bê hay mời
tôi một tách trà đường là có khi tôi lại nguôi ngoai ngay.
Thậm chí tôi còn mủi lòng là đằng khác. Dù rằng ngay sau đó
tôi sẽ lại nghiến răng tự xỉ vả mình, và bị mất ngủ cả mấy
tháng trời vì cảm giác đớn hèn. Cái tính tôi nó vậy đó!

Vừa nãy tôi có nói hồi trước tôi là một tên công chức độc ác
là tôi đã nói dối. Nói dối vì tôi tức. Chẳng qua đó chỉ là
cách giải trí của tôi đối với bọn dân chúng đến xin xỏ và
đối với tên sĩ quan nọ, chứ thực ra không bao giờ tôi có thể
trở nên độc ác được. Tôi luôn luôn nhận thấy trong con người tôi
chứa đầy những yếu tố tương phản nhau kinh khủng. Tôi cảm
thấy chúng lúc nào cũng lúc nhúc trong tôi. Tôi biết suốt đời
chúng vẫn như thế trong người tôi và đòi thoát ra ngoài, nhưng
tôi không cho chúng ra; tôi cố ý không cho chúng thoát được ra.
Chúng hành hạ tôi đến nhục nhã, làm cho tôi phát điên lên,
khiến tôi cuối cùng phải chán ngấy. Ôi, tôi mệt mỏi và chán
chường biết chừng nào!

À mà, thưa quý vị, hay quý vị tưởng tôi đang ăn năn hối lỗi
trước quý vị hay muốn xin quý vị tha thứ cho điều gì chăng?
Tôi dám chắc thế nào quý vị cũng tưởng như vậy… Nhưng tôi xin
nói để quý vị biết, quý vị có tưởng như thế hay không tôi
cũng cóc cần!

Tôi không những không thể trở thành độc ác, mà còn chẳng thể
trở thành cái quái gì hết: chẳng thể ác mà cũng chẳng thể
hiền, chẳng thể đểu mà cũng chẳng thể lương thiện, chẳng thể
là anh hùng cũng chẳng thể là một con bọ. Giờ đây tôi đang
sống cho hết chuỗi ngày của tôi trong cái lỗ này, tôi tự
huyễn hoặc mình bằng một niềm an ủi độc ác và vô ích rằng
một kẻ thông minh thì chẳng bao giờ trở thành được cái gì
ráo trọi, và chỉ có đứa ngu si mới có thể trở thành cái gì
đó mà thôi. Vâng, một con người thông minh của thế kỷ XIX cần
phải và có bổn phận đạo đức phải là một sinh vật không có
cá tính nào hết. Còn con người có cá tính, con người hành
động, nhất thiết phải là một kẻ thấp hèn. Đó là điều tôi
tin tưởng suốt bốn mươi năm trời nay.

Năm nay tôi bốn mươi tuổi. Mà bốn mươi là suốt đời người rồi,
là già lắm rồi. Sống lâu hơn bốn mươi là thô tục, đê tiện, là
vô luân lí. Quý vị hãy trả lời thật thành thực cho tôi biết:
ai sống lâu hơn bốn mươi tuổi? Để tôi trả lời cho quý vị: chỉ
những đứa ngu si đần độn, và những tên vô lại mới sống lâu
hơn bốn mươi. Tôi sẽ nói thẳng như thế vào mặt mọi tên già,
mọi tên già đáng kính, mọi tên già đẹp lão! Tôi sẽ nói thẳng
vào mặt cả thế giới như thế! Tôi có quyền nói thế, là vì
tôi, chính tôi đây, cũng sẽ sống tới sáu mươi tuổi! Tôi sẽ
sống đến bảy mươi! Sẽ sống đến tám mươi! Khoan, cho tôi thở
cái đã…

Thưa quý vị, chắc quý vị tưởng tôi muốn pha trò cho vui? Quý
vị cũng lại lầm to! Tôi hoàn toàn không phải là người vui
tính như quý vị tưởng hay như quý vị có thể tưởng đâu. Tuy
nhiên, nếu quý vị thấy bực mình với tất cả những trò ba hoa
khoác lác này của tôi, (mà tôi cảm thấy quý vị có vẻ bực
rồi đấy), và muốn chất vấn xem tôi là thằng cha nào vậy, thì
tôi xin thưa: tôi là một tên thư kí hạng bét! Tôi đi làm công
chức chỉ để kiếm miếng ăn (và chỉ thế mà thôi), và năm ngoái
khi một người họ xa chết đi để lại trong chúc thư cho tôi sáu
ngàn rúp, thì lập tức tôi xin thôi việc và chui về sống trong
cái lỗ này. Trước kia tôi đã từng sống trong cái lỗ này, còn
bây giờ tôi sẽ sống hẳn ở đây. Căn phòng tôi ở mãi rìa thành
phố là một căn phòng tồi tàn, xấu xí. Giúp việc cho tôi là
một mụ nhà quê già, xấu tính xấu nết chỉ vì ngu độn; đã thế
người lúc nào cũng bốc lên mùi hôi hám. Có người bảo với
tôi là khí hậu Peterburg không tốt cho tôi, và rằng ít tiền như
tôi mà sống ở Peterburg thì sẽ chật vật. Tôi biết lắm. Tôi
còn biết rõ hơn tất cả các vị tham mưu, cố vấn khôn ngoan và
đầy kinh nghiệm ấy. Nhưng tôi vẫn ở lại Peterburg. Tôi sẽ không
rời bỏ Peterburg. Tôi không rời bỏ là vì… Ủa! Mà tôi ở hay đi
thì có quan hệ quái gì!…

Nhưng mà này: một con người tử tế thì thích nói về gì nhất nhỉ?

Trả lời: nói về mình.

À, thế thì tôi xin nói về tôi!

by dangphuong Fri Aug 17, 2012 6:35 am

2

Thưa quý vị, bây giờ tôi muốn kể cho quý vị,
dù quý vị muốn nghe hay không cũng mặc, tại sao tôi lại không
thể trở thành cho dù là một con bọ. Tôi xin long trọng tuyên bố
với quý vị rằng đã rất nhiều lần tôi ráng trở thành một
con bọ, vậy mà xem ra tôi cũng không xứng đáng nữa.

Thưa quý vị, tôi xin thề với quý vị rằng một ý thức quá
sáng suốt là một bệnh trạng, vâng, một bệnh trạng vô cùng có
thực. Để dùng cho sinh hoạt hàng ngày của con người thì chỉ
cần một ý thức của con người bình thường, nghĩa là chỉ cần
một nửa hay một phần tư cái ý thức của con người văn minh ở
thế kỉ XIX bất hạnh của chúng ta, nhất là của con người
chẳng may lại phải sống ở Peterburg - cái thành phố trừu tượng
nhất, "cố ý" nhất trên mặt địa cầu này (bởi lẽ có những
thành phố cố ý, có những thành phố không cố ý) là đã quá
đủ. Chẳng hạn, sẽ là quá đủ khi anh có được cái phần ý thức
mà những con người được gọi là chất phác, giản dị, những
con người hành động thường có.

Tôi đánh cuộc là quý vị nghĩ rằng tôi viết ra tất cả những
điều này chỉ là muốn làm phách, cốt để mỉa mai những con
người hành động, cũng giống như chỉ vì thói làm phách rởm
mà tôi kéo lê thanh gươm như thằng cha sĩ quan tôi nói lúc nãy.
Nhưng thưa quý vị, có ai mà lại đi huênh hoang về bệnh tật của
mình, rồi còn làm phách làm bộ với nó?

Ủa, mà tôi nói gì thế nhỉ? Ai mà chẳng thế, ai mà chẳng
hãnh diện với bệnh tật của mình, và không biết chừng tôi là
một đứa hãnh diện hơn ai hết cũng nên. Thôi, không tranh cãi
nữa. Tôi cãi là tôi ngu. Nhưng dù sao tôi vẫn tin tưởng sâu sắc
rằng chẳng những một ý thức quá sáng suốt, mà ngay bất cứ
ý thức nào cũng đều là bệnh hoạn cả. Tôi dám chắc như vậy.
Nhưng hãy tạm gác chuyện này sang một bên đã. Quý vị hãy cho
tôi biết điều này: vì sao có hiện tượng là, cứ như cố ý,
vào những giây phút, phải, vào đúng những giây phút mà tôi có
khả năng ý thức được rõ nhất tất cả những tinh tế của cái
đẹp và cái cao thượng, như ngày xưa ở ta thường nói, thì tôi
lại thường không ý thức được gì nữa hết, mà lại lao vào làm
những việc xấu xa đê tiện đến nỗi… nghĩa là những việc mà
có lẽ ai cũng làm, nhưng lại cứ như cố tình đến với tôi đúng
lúc tôi biết mười mươi là đáng lẽ không nên làm mới phải.
Càng ý thức rõ bao nhiêu về cái thiện và mọi cái gì gọi là
"mĩ và toàn hảo" tôi lại càng chìm sâu vào đống bùn nhơ của
mình và càng cảm thấy sẵn sàng muốn ngụp lặn hoàn toàn
trong đó bấy nhiêu. Nhưng cái chính là cảm giác đó trong tôi
dường như không phải tình cờ, mà tất yếu phải thế. Cứ như đó
là trạng thái bình thường nhất trong tôi, chứ tuyệt nhiên
không phải là căn bệnh hay tật xấu nào cả; thậm chí đến nỗi
về sau tôi chẳng còn thiết tha gì chống lại cái thói xấu ấy
nữa. Cuối cùng tôi hầu như tin (mà có khi tôi tin thật cũng
nên) rằng đó mới chính là trạng thái bình thường của tôi.
Chứ thoạt tiên tôi đã phải vật lộn khổ sở chừng nào để
chống lại nó! Tôi không tin rằng với những người khác cũng
xảy ra như vậy nên suốt đời tôi cứ âm thầm giấu kín điều đó
như giấu một niềm bí ẩn. Tôi đã xấu hổ vì điều đó (ngay đến
bây giờ tôi vẫn còn xấu hổ). Đến mức tôi còn cảm thấy một
nỗi thích thú thầm kín, đê tiện, bất thường khi vào một trong
những đêm Peterburg nhơ nhuốc nhất, tôi trở về nhà, về cái xó
của mình, và cũng ý thức rõ hơn rằng ngày hôm nay mình lại
làm một việc đê tiện, rằng việc mình làm không còn cách gì
vớt vát được nữa. Và thế là, tôi lại âm thầm tự đay nghiến,
chửi rủa, dày vò mình đến nỗi cuối cùng niềm cay đắng biến
thành một cảm giác ngọt ngào nhục nhã, đáng nguyền rủa, và
sau rốt trở thành một khoái lạc thực sự. Vâng, đúng thế:
khoái lạc! Tôi muốn nhấn mạnh điều đó: khoái lạc! Tôi phải
nói ra điều ấy vì lúc nào tôi cũng muốn biết xem những người
khác có cảm thấy được những khoái lạc như vậy không.

Để tôi giải thích cho quý vị hiểu: cái khoái lạc ở đây chính
là do mi ý thức được quá rõ ràng sự hèn hạ của mi; là do
mi cảm thấy bị đẩy tới cái giới hạn cuối cùng; mi biết tình
cảm ấy thật là ê chề; nhưng lại không có cách gì chống lại
được, rằng mi không có lối thoát nào hết; rằng không bao giờ
mi có thể trở thành con người khác được, và cuối cùng, cho
dù mi có đủ thời giờ, đủ lòng tin để biến thành cái gì
khác đi nữa, thì chưa chắc mi đã muốn mình biến đổi. Hoặc
giả nếu có muốn, mi cũng sẽ bất lực chẳng làm gì được, bởi
thực sự mi chẳng thể biến thành cái gì hết!

Nhưng tệ hại nhất - cốt lõi của mọi vấn đề là ở chỗ, tất
cả những điều đó diễn ra phù hợp với những quy luật cơ bản
và bình thường của một ý thức quá sáng suốt, phù hợp với
cái tính ỳ bắt nguồn trực tiếp từ những quy luật ấy, do đó,
vấn đề không chỉ là mi không thể biến đổi, mà đơn giản là mi
không làm được trò trống gì hết ráo! Từ đó có thể suy ra,
chẳng hạn, hệ quả của một ý thức quá sáng suốt là như thế
này: phải, tôi là một thằng khốn nạn. Nhưng việc tôi biết tôi
là một thằng khốn nạn lại chẳng an ủi được tôi chút nào về
cái khốn nạn của tôi cả. Nhưng thôi, đủ rồi!… Chúa ơi, tôi nói
lảm nhảm mãi mà cắt nghĩa được cái gì cơ chứ? Cái khoái
lạc ấy ở đâu ra? Nhưng tôi sẽ cắt nghĩa điều ấy cho kì được.
Tôi phải cầm lấy bút cũng chỉ vì thế…

Như tôi chẳng hạn, tôi có một lòng tự ái kinh khủng. Tôi đa
nghi và dễ động lòng như một thằng gù hay một anh lùn. Ấy
thế mà có những phút tôi nghĩ giá có ai tát tôi một cái có
khi tôi lại lấy thế làm thích thú! Tôi nói thật đấy: có thể
tôi biết cách tìm thấy khoái lạc riêng trong việc bị ăn tát
ấy; dĩ nhiên đó là niềm khoái lạc của tuyệt vọng, nhưng trong
sự tuyệt vọng cũng có những khoái lạc cực kì mãnh liệt
của nó chứ, nhất là khi ta ý thức được rõ ràng tình cảm
tuyệt vọng của mình. Còn trong trường hợp bị tát ta lại càng
ý thức được mãnh liệt hơn ta bị người khác hạ nhục như thế
nào.

Những cái chính là, xét dưới bất cứ khía cạnh nào, cuối
cùng bao giờ tôi cũng đâm ra là kẻ có lỗi trước, và ức nhất
là cái lỗi ấy không phải do tôi, mà do những quy luật tự nhiên
gây nên. Trước hết, tôi có lỗi bởi vì tôi thông minh hơn tất
cả mọi người chung quanh. (Lúc nào tôi cũng tự coi tôi thông
minh hơn mọi người chung quanh, và lắm khi - quý vị có tin được
không - lắm khi tôi lại cảm thấy bối rối vì điều đó, đến nỗi
suốt đời tôi, tôi cứ phải nhìn đi chỗ khác mà không dám nhìn
thẳng vào mắt mọi người). Sau nữa, tôi có lỗi bởi vì giả
dụ tôi có lòng cao thượng thật, thì lòng cao thượng ấy chỉ
càng làm tôi đau khổ thêm, vì tôi ý thức được toàn bộ sự vô
ích của nó, và tôi biết chắc tôi chẳng thể làm được gì với
lòng cao thượng ấy: không thể tha thứ được, bởi kẻ làm nhục
tôi có thể đã tát tôi theo quy luật tự nhiên (mà đã là quy
luật tự nhiên thì đâu có thể nói đến sự tha thứ); không thể
quên được, bởi lẽ dù là quy luật tự nhiên thì ta vẫn cảm
thấy bị xúc phạm. Sau hết, cứ cho rằng tôi chẳng thèm khoan
hồng đi nữa, mà trái lại, muốn trả thù cái tên đã làm nhục
tôi, thì tôi cũng lại không làm như vậy được, bởi vì tôi chắc
tôi không dám làm gì cả, cho dù tôi có thể làm được đi chăng
nữa.

Vì sao tôi không dám ư? Về vấn đề này tôi cũng xin có đôi lời.

by Tphạm Sat Aug 18, 2012 11:21 am

dangphuong đã viết:Đây là 1 tập truyện ngắn mà hồi nhỏ tui rất thích. Tui cứ tưởng là của Lev Tolstoi một văn sĩ người Nga. Tập truyện này đề cập tới những nghịch lý trong đời sống. Hóa ra không phải của Tolstoi... trí nhớ của tui đã càng ngày càng tệ.
Tui post truyện thứ 4 trước là bởi nó sẽ có liên quan tới bài viết mà tui sắp post lên HN.
Chúc các bạn đọc truyện vui vẻ.
dp

Cụ có vẻ thích Dostoevsky. Như vậy chắc có lẽ cụ sẽ không thích Lev Tolstoi (Cái này không không phải tôi nói, cụ nghiệm thế có đúng không..?!)
Cụ có đọc "Anh em nhà Karamazov"và "Tội ác trừng phạt "chưa .?
Những tác phẩm của Dostoevsky rất hay, Nhưng bị nhà nước Liên Xô Và nhà nước ta cấm....
Tôi đọc được những bản dịch của Nguyễn hữu Hiệu từ bản tiếng Anh trước 1975. Có gì đâu mà cũng bị cấm. Nghe đâu nhà nước Nga sau này đã phục hồi lại những tác phẩm của Dostoevsky.

by dangphuong Sat Aug 18, 2012 7:42 pm

3

Với những người có gan trả thù và, nói chung,
biết cách tự bảo vệ, thì họ hành động như thế nào? Giả dụ,
một khi ý muốn trả thù chiếm đoạt họ, thì trong toàn bộ con
người họ không còn gì khác ngoài cái ý muốn đó. Quý ngài
này sẽ xông thẳng đến phía trước như một con bò điên chúc sừng
xuống dưới và họa chăng chỉ có bức tường mới ngăn được anh
ta. (Xin nói thêm là khi đối diện với bức tường, thì những vị
này - nghĩa là những con người chất phác, giản dị, và những
con người hành động - sẽ thành thực chịu thua ngay). Đối với
họ bức tường không phải là cái cớ thoái thác, chẳng hạn như
đối với chúng ta - những con người suy tư, và do đó, không hành
động, thì bức tường không phải là một cái cớ để tháo lui,
cái cớ mà chính anh bạn chúng ta có khi không tin, nhưng vẫn
sẵn sàng lợi dụng nó một cách vui sướng. Không, họ thì họ
thực tâm chịu thua. Đối với họ trong bức tường như có cái gì
nguôi dịu, cái gì mang tính giải pháp đạo đức và rất dứt
khoát, thậm chí có khi thần bí nữa. Nhưng tôi sẽ có dịp nói
thêm về bức tường đó.

Vâng, chính con người chất phác, giản dị như vậy tôi coi là con
người bình thường, con người thực sự, mà chính bà mẹ tạo
hóa dịu dàng của chúng ta muốn thế khi sinh ra anh ta ở trên
đời này. Tôi ghen tức đến tận xương tủy với con người này.
Hắn ngu đần, đúng, tôi không chối cãi. Nhưng, biết đâu đấy, có
thể vì bình thường nên hắn buộc phải ngu đần thì sao? Có thể
như vậy lại đẹp cũng nên. Cái giả thuyết đó tôi cho có vẻ
càng đúng hơn nếu ta xét cái phản đề của con người bình
thường, nghĩa là của con người có ý thức sáng suốt, con người
không phải sinh ra từ lòng bà mẹ thiên nhiên, mà từ một sự
bóp méo nào đó (nói thế nghe có vẻ thần bí, nhưng tôi vẫn
ngờ đúng như vậy); cái con người bị bóp méo đó khi đứng trước
phản đề của hắn bỗng nhiên phải nép mình lại và nhường
bước, đến độ chính hắn phải tự coi hắn là một con chuột nhắt
chứ không phải một con người. Cho dù là một con chuột nhắt
có ý thức rất sáng suốt chăng nữa thì nó vẫn chỉ là con
chuột nhắt, huống hồ kẻ kia mới là một con người, và, do đó,
vân vân và vân vân… Nhưng điều đáng nói hơn cả là chính hắn,
vâng chính hắn, lại tự coi mình là một con chuột nhắt, trong
khi chẳng ai bắt hắn phải tự thú như vậy cả. Và đó mới là
điều mấu chốt nhất.

Bây giờ ta thử ngắm xem chàng chuột nhắt này trong lúc hành
động xem sao. Giả thử chàng cũng đã bị xúc phạm (mà hầu như
lúc nào chàng ta cũng bị xúc phạm) và cũng muốn trả thù.
Nỗi hận thù chất chứa trong lòng chàng có khi còn lớn hơn cả
trong l homme de la nature et de la vérité 1 . Cái ý định hèn hạ muốn lấy oán trả oán trong con người chàng có thể còn nung nấu hơn cả trong l homme de la nature et de la vérité, bởi l homme de la nature et de la vérité do
cái ngu đần bẩm sinh của hắn, coi việc trả thù chẳng qua chỉ
là một hành động vô cùng chính đáng, trong khi chàng chuột
nhắt kia, do cái ý thức quá sáng suốt, lại phủ nhận sự công
bằng đó. Nghĩa là cuối cùng ta đi tới bản chất của vấn đề,
bản chất của hành động báo thù đó. Ngoài sự đê tiện ban đầu,
chàng chuột nhắt bất hạnh của chúng ta đã kịp bao bọc chung
quanh mình bao nhiêu cái đê tiện khác dưới hình thức những
hoài nghi, những do dự, từ hoài nghi đầu tiên kéo theo không
biết bao nhiêu hoài nghi khác chưa được giải đáp, đến mức vô
hình trung xung quanh chàng đã hình thành nên một đống bùn nhơ
định mệnh nào đó, đúng bùn nhơ hợp thành từ những do dự, hồ
nghi, và sau hết, bằng tất cả những bãi đờm mà những con
người thật thà, chất phác, những con người hành động đã nhổ
lên mặt chàng, những kẻ ngạo mạn đứng xung quanh chàng như
những quan tòa và những nhà độc tài, lớn tiếng cười chế
nhạo chàng.

Cố nhiên đến lúc ấy thì chàng chẳng còn biết làm gì hơn là
cười khẩy giả vờ khinh bỉ, sự khinh bỉ mà chính chàng cũng
chưa chắc đã tin, rồi xấu hổ cúp đuôi chui vào cái hang của
mình. Ở đó, trong cái hang hôi hám bẩn thỉu ấy, chàng chuột
nhắt bị người ta chế nhạo và hạ nhục kia mới từ từ trầm
mình vào trong nỗi căm hận tím lạnh, độc ác, và nhất là một
nỗi căm hận không bao giờ dứt. Suốt bốn mươi năm trời ròng
rã, chàng sẽ còn nhớ lại vụ xúc phạm đó với từng chi tiết
nhỏ nhặt nhất, nhục nhã nhất, và cứ mỗi lần như thế lại thêm
thắt vào những chi tiết nhục nhã hơn, rồi tự xỉ vả, đay
nghiến mình một cách cay độc trong tưởng tượng. Tuy cảm thấy
tự xấu hổ vì những tưởng tượng ấy, nhưng chàng vẫn cứ khơi
gợi ra, cứ nhớ lại tất cả, tự bịa thêm một câu chuyện hoang
đường khác, lấy cớ rằng chuyện đó cũng hoàn toàn có thể xảy
ra, và chàng sẽ không tha thứ gì hết.

Rất có thể chàng sẽ tìm cách trả thù thật; nhưng sẽ trả
thù bằng cách lén lút, vụng trộm, từng tí một, vô danh, đồng
thời không tin chút gì vào cái quyền được trả thù lẫn sự
thành công của sự trả thù đó, và chàng biết trước rằng vì
tất cả những toan tính trả thù ấy mà chàng còn đau khổ gấp
trăm lần kẻ bị trả thù, mà kẻ đó chưa chắc đã thèm để ý
đến những toan tính của chàng. Rồi trong lúc lâm chung, chàng
sẽ nhớ lại tất cả, với những chi tiết càng lúc càng nhiều
hơn, và… Nhưng chính trong tâm trạng ô nhục giá băng nửa tuyệt
vọng, nửa hi vọng đó, trong trạng thái tự chôn sống mình vì ý
thức được quá rõ ràng sự đau khổ ấy, trong căn nhà hầm mà
chàng sống suốt bốn mươi năm trời, trong hoàn cảnh biết rõ là
bế tắc nhưng vẫn còn đôi chút hoài nghi đó, trong cái địa
ngục đầy dục vọng không được thỏa mãn và quay trở vào trong
ấy, trong mớ hỗn độn những dao động, những quyết định nóng
bỏng vừa thành hình tưởng như chắc chắn, nhưng chỉ một phút
sau đó lại trở thành những ân hận, phải, trong tất cả những
cái đó đã chứa đựng cái chất cốt của niềm khoái lạc kì lạ
mà tôi đã nói ở trên. Niềm khoái lạc ấy tinh vi đến nỗi,
khó nhận ra đến nỗi những kẻ chỉ hơi tầm thường một chút,
hay thậm chí cả những kẻ có hệ thống thần kinh vững chắc
cũng không hiểu được tí gì. "Có lẽ cả người nào chưa bị ăn
tát bao giờ cũng không thể hiểu nổi nữa chứ" - quý vị sẽ
cười mà bảo tôi như vậy, nghĩa là quý vị muốn lịch sự mà
nói bóng gió cho tôi biết rằng, chắc hẳn trong đời tôi đã bị
ăn tát nên mới tỏ ra am tường đến thế. Tôi dám cá là quý vị
đã nghĩ như vậy. Nhưng quý vị hãy yên tâm, tôi chưa hề bị ăn
tát bao giờ; dù quý vị có tin hay không cũng mặc. Có khi tôi
còn tiếc là trong đời tôi đã cho kẻ khác ăn tát quá ít. Mà
thôi, đủ rồi… tôi không nói thêm một lời nào nữa về chuyện
này, dù rằng chắc nó sẽ làm cho quý vị khoái chí lắm!

Tôi lại xin bình tĩnh nói tiếp về những người có thần kinh
tốt mà không hiểu được cái tế nhị của những khoái lạc. Mặc
dù trong một vài trường hợp họ có la rống lên như một con bò
rừng thực thụ, và cứ cho là điều này làm cho họ hết sức
vinh dự đi nữa, nhưng, như tôi đã nói, khi vấp phải
cái-bất-khả là họ lập tức hạ giọng ngay. Cái-bất-khả đó
tức là bức tường đá phải không? Bức tường đá nào? Ô hay, tất
nhiên đó là những quy luật của tạo hóa, là những kết quả
của khoa học tự nhiên, là toán học. Chẳng hạn nếu có ai
chứng minh cho quý vị biết rằng thủy tổ quý vị là loài khỉ
thì quý vị cũng chẳng nên nhăn mặt làm gì, mà hãy chấp nhận
nó như một sự thật. Hay nếu có người chứng minh cho quý vị
thấy thực chất một giọt mỡ của quý vị phải đáng giá hơn
trăm ngàn giọt mỡ của đồng loại quý vị, rằng kết luận này
là điểm tận cùng của mọi đức tính, mọi bổn phận, mọi thị
hiếu và thành kiến thì quý vị cũng chẳng làm được gì hơn
là chấp nhận nó vì hai lần hai - đó là toán học. Quý vị cứ
thử cãi lại xem!

Thiên hạ sẽ la lớn vào mặt quý vị: "Xin lỗi đi! Quý vị đâu
có thể phản đối sự hai lần hai là bốn. Tạo hóa chả việc gì
phải xin xỏ quý vị; nó đâu thèm để ý đến những ước muốn
này nọ của quý vị, đến việc quý vị có thích hay không thích
những quy luật của nó. Quý vị vẫn buộc phải chấp nhận nó
đúng như nó là thế, và do đó, chấp nhận cả những hệ quả
của nó. Một bức tường là một bức tường, thế thôi". Vân vân và
vân vân…

Trời đất, nhưng tôi cần đếch gì những quy luật của tạo hóa
hả Trời, một khi vì lý do nào đó tôi không thích những quy
luật và cái sự "hai lần hai là bốn" ấy! Cố nhiên, nếu không
có đủ sức mạnh thì tôi không thể húc đầu vào bức tường đá
như thế, nhưng tôi cũng không thỏa hiệp với nó chỉ bởi lẽ đó
là một bức tường đá và tôi không có đủ sức húc đổ nó!

Làm như thể một bức tường đá như vậy đúng là một sự an ủi,
và chứa đựng một lời kêu gọi thỏa hiệp nào đó chỉ duy nhất
vì nó chính là cái sự "hai lần hai là bốn" không bằng! Phi
lí ơi là phi lí!

Đâu phải là chuyện hiểu được hết, ý thức được hết mọi điều
bất khả, mọi bức tường đá. Đâu phải là chuyện nếu anh thấy
ghê tởm phải thỏa hiệp thì đừng thỏa hiệp nữa. Vấn đề là
từ những kết hợp lôgích tất yếu nhất dẫn đến những kết
luận đáng ghét nhất về đề tài muôn thuở, là dường như anh
vẫn có lỗi gì đó trong việc tồn tại bức tường đá kia, mặc
dù sự thật anh hiểu quá rõ rằng anh hoàn toàn chẳng có lỗi
gì ráo trọi, thế là anh lại âm thầm nghiến răng bất lực và
khoan khoái đứng bất động mà mơ tưởng rằng té ra anh chẳng
việc gì phải tức giận ai cả, rằng bức tường đá ấy là không
có, và có thể chẳng bao giờ có cả, rằng đó chẳng qua chỉ là
một trò hề, một trò bịp bợm lừa dối, bởi vì đó là một
việc chẳng ra làm sao, người ta chẳng biết đó là cái gì và
đó là ai, nhưng bất chấp mọi trò đánh tráo và những cái vô
tri thức đó, ngươi vẫn đau khổ, và càng không biết rõ bao nhiêu
ngươi lại càng đau khổ bấy nhiêu.

--------------------------------

(1) Nguyên văn tiếng Pháp: Con người của tự nhiên và của chân lí (BTV).

by tiểuthơ Sun Aug 19, 2012 8:37 am

"Hồi Ký Viết Dưới Hầm" cái tựa đề nói lên một người đang lẩn trốn nhưng sao tt đọc hoài "nội dung chính" của truyện dù hé lộ tí tí... vẫn không thấy đâu ? khó hiểu

có lẽ trình độ thẩm thấu văn chương của tt quá thấp Laughing

by dangphuong Mon Aug 20, 2012 6:56 pm

5

Lẽ nào một kẻ đã quyết tâm đi tìm khoái lạc cả trong ý
thức tự hạ mình lại có thể còn có chút lòng tự trọng được chăng? Điều
tôi vừa nói không phải là do một lòng tiếc hối vô vị nào hết. Và nói
chung tôi ghét nói "Lạy ba, ba tha cho con, lần sau con không dám thế
nữa!" Không phải là vì tôi không thể nói được những câu đó - trái lại,
có thể chính bởi tôi quá có thể nói được những câu như vậy.

Cứ như một cố ý, tôi thường nhảy xổ vào một vụ rắc rối ngay cái lúc tôi
biết hẳn hoi rằng tôi chẳng có gì ăn thua trong đó hết. Cái đó mới
khốn nạn. Để rồi tôi lại mủi lòng, lại khóc lóc ân hận và cuối cùng, cố
nhiên, tôi lại tự hờn dỗi, mặc dù vẫn không chút nào là đóng kịch:
chắc tâm hồn tôi phải là hắc ám.

Trong những trường hợp đó thì đâu có thể oán trách gì được những quy
luật tự nhiên, dù rằng suốt đời tôi đã bị những quy luật đó chơi cho
nhiều vố đau lắm rồi. Bây giờ nhắc lại tất cả các chuyện đó thì khốn
nạn lắm, với lại nó cũng đã khốn nạn ngay từ hồi đó rồi. Vì chỉ ngay
một hay hai phút sau đó, tôi đã tức tối nhận ra rằng tất cả chỉ là dối
trá, dối trá hèn hạ, đóng kịch bẩn thỉu: những ăn năn, những cảm động,
những thề bồi sửa đổi… Quý vị sẽ hỏi tại sao tôi lại hành hạ tôi, cấu
xé tôi như thế? Trả lời: bởi vì tôi chán ngồi khoanh tay một chỗ, nên
tôi mới nghĩ ra chuyện để hành hạ mình. Đúng như vậy đó! Quý vị cứ quan
sát kĩ mà xem, quý vị sẽ thấy sự việc xảy ra y hệt như vậy. Tôi tự bịa
ra những chuyện phiêu lưu, tôi tự tạo cho mình một cuộc đời huyễn hoặc
để ít nhất có thể sống cách này hoặc cách khác. Biết bao nhiêu lần,
chẳng hạn, tôi đùng đùng nổi giận chẳng vì một lí do quái gì ráo, như
là cố tính nổi giận vậy, trong khi thâm tâm vẫn biết hẳn hoi rằng chẳng
việc gì phải cáu hết, rằng mình làm bộ cáu để rồi đến cái độ đâm ra cáu
thực sự. Suốt đời tôi vẫn thích chơi cái trò ấy, thậm chí về sau tôi
không còn kiềm chế được nó nữa. Có lần, không hai lần chứ, tôi cố gắng
yêu. Rồi tôi đau khổ, tôi cam đoan với quý vị như thế. Trong đáy sâu tâm
hồn ta không tin là ta đau khổ, ta còn tự giễu ta là khác, vậy mà ta
vẫn đau khổ như thường, và đau khổ thực sự, ta ghen tuông, ta quẫn trí.
Và nguyên do tất cả là do buồn chán, thưa quý vị, chính là do buồn chán
mà ra hết; tình trạng bất động đã lấn át ta, đè bẹp ta. Cái thành quả
trực tiếp, thành quả tự nhiên của ý thức chính là tính ỳ, nghĩa là cố
tình ngồi khoanh tay một chỗ. Ở trên, tôi đã nói đến điều này. Tôi xin
nhắc lại, nhắc lại và nhấn mạnh: tất cả mọi con người chất phác giản dị,
tất cả mọi kẻ hoạt động, sở dĩ họ hành động chính là bởi họ đần độn và
tầm thường.

Làm sao cắt nghĩa được điều đó? Đây này: bởi vì đầu óc họ nhỏ hẹp nên
họ coi những nguyên nhân phụ, nguyên nhân trực tiếp là những nguyên
nhân chính; và còn dễ dàng hơn, nhanh hơn kẻ khác, họ tưởng rằng đã tìm
thấy những lí do vững chắc, căn bản cho hành động của họ. Bởi vậy họ
yên tâm - mà đây là điều chính. Quả thế, muốn hành động được thì trước
hết phải có một sự yên ổn tâm hồn và không còn một hoài nghi nào nữa.
Nhưng làm sao tôi đạt tới được cái yên ổn tâm hồn đó? Tôi tìm đâu ra
những nguyên nhân cơ bản để dựa vào? Đâu là nền móng của tôi? Tôi sẽ đi
tìm nó ở chỗ nào?

Tôi tập suy tưởng: và rồi, trong tôi, cứ mỗi một nguyên nhân đầu tiên
lại lập tức kéo theo sau nó một nguyên nhân khác sâu xa hơn, căn bản
hơn, và cứ như thế tới vô hạn. Đó chính là bản chất của mọi tư duy, mọi
ý thức. Thế rồi ta lại đụng tới những quy luật của tự nhiên. Và cuối
cùng kết quả là gì? Thì lại vẫn chính là cái đó! Quý vị hãy nhớ lại:
vừa nãy tôi có nói tới sự trả thù (tôi chắc quý vị vẫn chưa hiểu được
hết). Người ta nói: con người báo thù bởi vì hắn cho như vậy là đúng.
Nghĩa là hắn đã tìm được thấy cái nguyên nhân căn bản cho hắn, cụ thể
đó là công lí. Cho nên hắn cảm thấy hoàn toàn yên nguôi và làm cái hành
động trả thù đó hết sức thanh thản và thành công, bởi vì hắn tin tưởng
rằng hắn làm một việc chính đáng và thẳng thắn. Nhưng tôi thì tôi
chẳng thấy gì là chính đáng, là tốt. Cho nên nếu tôi cố rắp tâm để trả
thù, thì đó hoàn toàn là do ác ý của tôi mà thôi. Cố nhiên sự độc ác có
thể thắng được mọi do dự, mọi hoài nghi, và như thế có thể được coi như
một lí do căn bản, chính bởi lẽ nó không phải là một lí do. Nhưng làm
sao được nếu tôi không đủ ngay đến cả lòng độc ác? (Điều này tôi đã nói
lúc đầu…).

Chính bởi vì những quy luật khốn nạn đó của ý thức mà sự độc ác của tôi
phải kinh qua một sự phân giải hóa học. Vừa mới phân biệt được ra đối
tượng của lòng thù oán, thì nó đã biến đi mất, mọi lí do tiêu tán đi,
kẻ có lỗi không còn tìm thấy, điều xúc phạm không còn là điều xúc phạm,
mà là một cái vụt của định mệnh, một cái gì giống như sự đau răng,
trong đó không ai là kẻ có lỗi. Rồi cuối cùng vẫn lại chỉ còn chính cái
lối thoát ấy - tức là đấm tay vào tường. Ta sẽ giả bộ khinh bỉ vì
không thể tìm được nguyên nhân đầu tiên. Còn nếu ta giao phó được ta
cho tình cảm một cách mù quáng, không hề đắn đo và suy nghĩ, không hề
tìm kiếm lí do, gạt bỏ ý thức ta sang dù là một phút, thì đã là một
chuyện khác! Thù ghét hoặc yêu mến đi, chứ đừng ngồi khoanh tay một chỗ!
Đến ngày kia-là chậm nhất-ngươi sẽ bắt đầu tự khinh bỉ ngươi vì đã cố
tình lừa dối ngươi. Kết quả là: bong bóng xà phòng, và sức ỳ.

A! Bẩm quý vị, có thể tôi tự cho mình là rất đỗi thông minh chỉ bởi lẽ
là suốt đời tôi chưa bao giờ có thể khởi sự hay kết thúc được một cái
gì. Bởi thế tôi chỉ là một tên tán láo, một tên tán láo vô hại, một tên
quấy rầy, như mọi người chúng ta. Nhưng biết làm sao được, thưa quý
vị, nếu quả thực cái sứ mệnh duy nhất của mọi con người thông minh là
ngồi nói láo, nghĩa là chủ tâm ngồi đổ nước vào cái rây.

by Sponsored content

Hồi Ký Viết Dưới Hầm - Fyodor Dostoevsky

Hồi Ký Viết Dưới Hầm - Fyodor Dostoevsky

Re: Hồi Ký Viết Dưới Hầm - Fyodor Dostoevsky

Re: Hồi Ký Viết Dưới Hầm - Fyodor Dostoevsky

Re: Hồi Ký Viết Dưới Hầm - Fyodor Dostoevsky

Re: Hồi Ký Viết Dưới Hầm - Fyodor Dostoevsky

Re: Hồi Ký Viết Dưới Hầm - Fyodor Dostoevsky

Re: Hồi Ký Viết Dưới Hầm - Fyodor Dostoevsky

Re: Hồi Ký Viết Dưới Hầm - Fyodor Dostoevsky

Re: Hồi Ký Viết Dưới Hầm - Fyodor Dostoevsky