CỔ HỌC TINH HOA

[Vàng Anh]

Khổ Thân Làm Việc Nghĩa


[You must be registered and logged in to see this image.]
Mặc Tử ở nước Lỗ sang nước Tề, qua nhà người bạn cũ, vào chơi. Người
bạn nói chuyện với Mặc Tử rằng: "Bây giờ thiên hạ ai còn thiết đến việc
"nghĩa", một mình ông tự khổ thân để làm việc nghĩa, thì có thấm vào
đâu! Chẳng thà thôi đi có hơn không?
- Mặc Tử nói: "Bây giờ có người ở đây, nhà mười đứa con, một đứa cày,
chín đứa ngồi ăn không, thì đứa cày chẳng nên càng chăm cày hơn lên ư?
Tại sao thế? Tại đứa ăn không nhiều, đứa đi cày ít. Bây giờ thiên hạ
chẳng ai chịu làm việc nghĩa, thì ông phải biết khuyên tôi càng làm lắm
mới phải, có đâu lại ngăn tôi như thế!"

---

Lời Bàn:

Trong khi nhân tâm thế đạo suy đồi, mình là người còn đứng vững
được, thì sao lại chịu suy đồi với thiên hạ cho cùng trôi một loạt. Vì
nếu ai cũng như thế cả, thì còn đâu là người cảnh tỉnh được kẻ u mê để
duy trì lấy nhân tâm thế đạo nữa? Cho nên những người thức thời, có chí,
dù ở vào cái đời biến loạn đến đâu, cũng không chịu đắm đuối vào cái
bất nghĩa, khác nào như: cây tùng, cây bách, mùa đông sương tuyết, mà
vẫn xanh, như con gà trống, mưa gió tối tăm mà vẫn gáy. Những bậc ấy
chẳng những thế mà thôi, lại còn đem bao nhiêu tinh lực tâm trí ra, cố
gắng giữ lấy phong hóa mà dìu dắt, mà đưa đường cho những kẻ u mê đắm
đuối. Như Mặc Tử đây, cho là đời là suy biến, coi sự làm việc "Nghĩa",
sự cổ động việc nghĩa như cái chức vụ của mình phải làm, thực là người
có công với loài người vậy.

(VA) SƯU TẦM.

---

[Vàng Anh]

Lấy Của Ban Ngày

Nước Tấn có kẻ hiếu lợi một hôm ra chợ gặp cái gì cũng lấy. Anh
ta nói rằng: "Cái này tôi ăn được, cái này tôi mặc được, cái này tôi
tiêu được, cái này tôi dùng được." Lấy rồi đem đi. Người ta theo đòi
tiền. Anh ta nói:
"Lửa tham nó bốc lên mờ cả hai con mắt. Bao nhiêu hàng hóa trong chợ tôi
cứ tưởng của tôi cả, không còn trông thấy ai nữa. Thôi, các người cứ
cho tôi, sau nầy tôi giàu có, tôi sẽ đem tiền trả lại".
Người coi chợ thấy càn dỡ, đánh cho mấy roi, bắt của ai phải trả lại cho
người ấy. Cả chợ cười ồ. Anh ta mắng:

"Thế gian còn nhiều kẻ hiếu lợi hơn ta, thường dụng thiên phương,
bách kế ngấm ngầm lấy của của người. Ta đây tuy thế, song lấy giữa ban
ngày so với những kẻ ấy thì lại chẳng hơn ư? Các ngươi cười ta là các
người chưa nghĩ kỹ!"

---

Lời Bàn:

Đã là kẻ thấy của tối mắt, tham vàng bỏ nghĩa, thì dù ít, dù
nhiều cũng là đáng khinh cả, song đem những kẻ mặt to, tai lớn, vì ham
mê phú quý mà lường thầy, phản bạn, hại ngầm đồng bào so với những quân
cắp đường, cắp chợ giữa ban ngày để nuôi miệng thì tội đến nặng hơn biết
bao nhiêu. Thế mà trách đời chỉ biết chê cười những quân trộm cướp vặt
chớ không biết trừng trị những kẻ đại gian đại ác.

(SUUTAM)